www

(δημοσιεύτηκε στον συλλογικὸ τόμο τῆς ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ

Τὸ Αἰγαῖο πέλαγος ἐπηρέασε ὄχι μόνο τὴν ἑλληνική, ἀλλὰ καὶ τὴν παγκόσμια ἱστορία. Ἀπὸ νωρὶς ὑπῆρξε ἕνας χῶρος ποὺ συνεκέντρωνε πολλοὺς εἴτε μόνιμους εἴτε διερχόμενους πληθυσμούς. Ἀπὸ αὐτοὺς τὸν σημαντικότερο ρόλο ἔπαιξαν οἱ Ἕλληνες ποὺ κυριάρχησαν γιὰ πολλοὺς αἰῶνες στὸν χῶρο αὐτό[1]. Δὲν εἶναι λοιπὸν παράξενο τὸ ὅτι οἱ περισσότεροι στοχαστὲς τῆς ἀρχαίας Ἑλλάδας προέρχονται ἀπὸ αὐτὸν τὸν προνομιακὸ χῶρο, ὁ ὁποῖος ἀποτελεῖ τὴν πιὸ χαρακτηριστικὴ εἰκόνα τοῦ μέτρου καὶ τῆς ἁρμονίας. Μεταξὺ αὐτῶν κυριαρχεῖ ἡ μεγάλη μορφὴ τοῦ Πυθαγόρα ποὺ δέχθηκε ὅλα τὰ ἐρεθίσματα τόσο τοῦ Αἰγαίου πελάγους ὅσο καὶ τοῦ νησιοῦ του (τῆς Σάμου) μέ τὶς ἤρεμες γραμμὲς καὶ τὸ γαλήνιο τοπίο, σὲ τέτοιο βαθμὸ ὥστε νὰ καταστήσει τὴν ἔννοια τῆς ἁρμονίας κυρίαρχη σὲ ὅλο τὸ φιλοσοφικό του σύστημα. Πρόκειται γιὰ μία ἁρμονία ποὺ ἐκτείνεται σὲ ὅλα τὰ ἐπίπεδα: ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο, ποὺ ὀφείλει νὰ ἐξισορροπεῖ τὰ ἀντίρροπα στοιχεῖα τῆς προσωπικότητάς του (σῶμα- πνεῦμα), ὡς τὰ οὐράνια σώματα[2].

Στὴν ἔρευνα αὐτὴ δὲν θὰ ἐπιμείνουμε στὰ ἤδη γνωστὰ στοιχεῖα γιὰ τὴν προσωπικότητα καὶ τὴ θεωρία τοῦ σοφοῦ δασκάλου. Θὰ ἀσχοληθοῦμε μὲ κάποια θέματα ποὺ πιστεύουμε ὅτι εἶναι ἀπαραίτητο ν’ ἀναπτυχθοῦν μὲ κάθε λεπτομέρεια. Θὰ ἐξετάσουμε πρῶτα τὴν ἐπίδραση ποὺ ἄσκησε στὸν φιλοσοφο τὸ φυσικὸ περιβάλλον τῆς πατρίδας του. Θὰ ἀναλύσουμε κατόπιν τὴ θεωρία του τὴ σχετικὴ μὲ τὴν ἁρμονία τοῦ σύμπαντος, γιὰ νὰ δοῦμε ἂν μπορεῖ νὰ ὑπάρξει μία πραγματικὴ ἀντιστοιχία ἀνάμεσα στὸν μακρόκοσμο τῶν οὐράνιων σωμάτων καὶ στὴν περιορισμένη ἀνθρώπινη κοινωνία. Τέλος θὰ ἐξετάσουμε ἂν οἱ πυθαγόρειες ἀπόψεις γιὰ τὸν ἄνθρωπο καὶ τὸν κόσμο μποροῦν νὰ ἔχουν κάποια ἐπικαιρότητα, ἔτσι ὥστε νὰ συντελέσουν στὴ διαμόρφωση καλύτερης κοινωνίας.

Οἱ μαρτυρίες ποὺ ἔχουμε γιὰ τὸν Πυθαγόρα δὲν ἐπιτρέπουν σαφὴ διαχωρισμὸ ἀνάμεσα στὸν μύθο καὶ τὴν ἱστορία ὅσον ἀφορᾶ σ’ αὐτὴ τὴ σκιώδη, ἀλλὰ γιγαντιαία προσωπικότητα. Παρόλ’ αὐτὰ εἶναι βέβαιο ὅτι οἱ δραστηριότητές του ἐκτείνονται σ’ εὐρύτατο πλαίσιο: θρησκευτικὸς καὶ κοινωνικὸς ἀναμορφωτής, θαυματουργός, προφήτης, συγχρόνως μαθηματικὸς καὶ ἐρευνητὴς πρόθυμος ν’ ἀκούσει τόσο τὴ μουσική τῶν σφαιρῶν ὅσο καὶ τὴν ἁρμονία τῆς πόλης[3]. Σπάνια συναντᾶμε σ’ ἕνα προσωπο τὴ σύζευξη αὐτὴ θρησκευτικῆς-μυστικιστικῆς τάσης καὶ μαθηματικοῦ, πολιτικοῦ ἤ πρακτικοὺ νοῦ.

Εἶναι πάντως βέβαιο ὅτι ὅσο ἀπομακρυνόμαστε ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Πυθαγόρα, τόσο περισσότερο αὐξάνονται οἱ πληροφορίες μας γι’ αὐτὸν καὶ τοὺς ὀπαδοὺς του. Φθάνουμε ἔτσι στὸν Διογένη τὸν Λαέρτιο, τὸν Πορφύριο καὶ τὸν Ἰάμβλιχο (2ος-4ος αἵ. μ.Χ.), ποὺ ἀποτελοῦν κύριες πηγὲς γιὰ τὴ ζωὴ καὶ τὸ ἔργο του[4]...

Λήψη του αρχείου-pdf

[1] Πβ. Ε. Μουτσόπουλου, Φιλόσοφοι τοῦ Αἰγαίου, Ἀθήνα, Ἵδρυμα τοῦ Αἰγαίου, 1991, σσ.25-28.

[2] Πβ. Ε. Moutsopoulos, La musique dans I'oeuvre de Platon, Paris, P.U.F., 19892, σσ. 375-376. L. Gobry, Pythagore ou la naissance de la philosophie, Paris, fiditions Sechers, 1973, σ. 39.

[3] Π.β. J.-F. ΜΑTTEI, Pythagore et les Pythagonciens, Paris, P.U.F., 1993, σ. 7. E. Μουτσόπουλου, Φιλόσοφοι τοῦ Αἰγαίου, σ. 37. Κ. Βουδουρη, Περὶ τῆς πυθαγορικὴς ἑταιρείας, Γένεση, ἐξέλιξη καὶ καταστροφή, στὸν τόμο Πυθαγόρεια Φιλοσοφία, Ἀθήνα-Σάμος, 1992, σ. 30, W.K.C. Guthrie, A History of Greek Philosophy, τ. 1, The earlier Presocratics and the Pythagoreans, Cambridge, Univ. Press. 1962, σ. 148.

[4] J.-F. MATTEI, Pythagore et les Pythagonciens, σ. 7. E. Zeller, La philosophie des Grecs, Paris, 1882, σ. 57.

ΕΣΤΙΑΖΟΥΜΕ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ
«Τό ἑλληνικό μέτρον εἶναι τό πένθος τοῦ Λόγου» *Παναγιώτης Στάμος*
Κλασσικά κείμενα-αναλύσεις	Εργαλεία Φιλολόγων	Συνδέσεις	Εμείς και οι Αρχαίοι	Η Αθηναϊκή δημοκρατία
Αρχαία Σπάρτη	ΣΧΕΤΙΚΗ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ		Θουκυδίδης	Το Αθηναϊκό πολίτευμα