ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Αντίστοιχο
κεφάλαιο στο έργο του
Richard Harder
«Ο
ΤΡΟΠΟΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ»
Η θρησκεία ενός λαού είναι κατά κάποιον τρόπο ο τύπος που
αποκωδικοποιεί την ουσία του. Αποκαλύπτει την ιδιομορφία του
στην ευρύτερη κλίμακα. Είναι το απόσταγμα της εσωτερικής του
ιστορίας από πανάρχαιους χρόνους. Στη διαμόρφωση της θρησκείας
συμβάλλουν όλες οι ανθρώπινες δυνάμεις, ψυχή, διάνοια, πνεύμα,
και όλα τα κοινωνικά στρώματα. Η θρησκεία επιδέχεται λιγότερο
από οποιοδήποτε άλλο φαινόμενο την σχετικοποίηση, περιέχει στην
πιο καθαρή μορφή το Απόλυτο ενός λαού και απαιτεί από τον
παρατηρητή ένα ναι ή ένα όχι -ειδάλλως του απαγορεύει την
πρόσβαση.
Οι Έλληνες αποδεσμεύτηκαν από την κυριαρχία της θρησκείας στη
ζωή. Ο πολιτισμός τους έχει κοσμικό χαρακτήρα, από την πρώιμη
περίοδό του παρουσιάζει μια τάση εκκοσμίκευσης. Όμως εδώ η
εκκοσμίκευση δεν σημαίνει όπως στην Νεωτερικότητα απάλειψη του
θεού, αλλά μια μετατροπή· το θείο επιβιώνει σε διαρκώς
ανανεούμενες μορφές. Έτσι το θρησκευτικό στοιχείο ανήκει και
στην περίπτωση των Ελλήνων στο κέντρο της εικόνας του πολιτισμού
τους, και δεν επιτρέπεται να απωθηθεί στο περιθώριο.
Η λατινικής προέλευσης έκφραση «Religion»
[«θρησκεία»] δεν καλύπτει επακριβώς τα ελληνικά δεδομένα. Αντ’
αυτής έγινε λόγος για την «πίστη» των Ελλήνων, αλλά έτσι η
ρωμαϊκή αντικαταστάθηκε από μιαν εξίσου ακατάλληλη προτεσταντική
έννοια. Εάν στο γερμανικό μου κείμενο εδώ διατηρείται η, όπως
έχουν τα πράγματα, αναπόφευκτη λέξη Religion,
αυτό οφείλεται σε καθαρά πρακτικούς λόγους· η διαίρεση της
ακόλουθης παρουσίασης έχει επίσης καθαρά πρακτικό χαρακτήρα και
δεν προσανατολίζεται στη φιλοσοφία της θρησκείας...
