Συνιστώσα του αρχαίου ελληνικού
πολιτισμού η τεχνολογία
Θεοδόσης Π. Τάσιος
«Η τεχνολογία ήταν
μια από τις συνιστώσες του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού»,
υπενθυμίζει ο καθηγητής Θεοδόσιος Τάσιος, πρόεδρος της Εταιρείας
Μελέτης της Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας, με αφορμή την
επικείμενη ολοκλήρωση της έκθεσης «Εύρηκα. Επιστήμη, τέχνη και
τεχνολογία των αρχαίων Ελλήνων», στο Πεκίνο.
«Η
τεχνολογία ήταν μια από τις συνιστώσες του αρχαίου ελληνικού
πολιτισμού», υπενθυμίζει ο καθηγητής Θεοδόσιος Τάσιος, πρόεδρος
της Εταιρείας Μελέτης της Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας, με
αφορμή την επικείμενη ολοκλήρωση της έκθεσης «Εύρηκα. Επιστήμη,
τέχνη και τεχνολογία των αρχαίων Ελλήνων», στο Πεκίνο.
Η
έκθεση οργανώθηκε απ’ το Μουσείο Ηρακλειδών και την Εταιρεία
Μελέτης Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας (ΕΜΑΕΤ), με στόχο την
ανάδειξη της κυρίαρχης θέσης της τεχνολογίας αλλά και των
τεχνολογικών επιτευγμάτων των Αρχαίων Ελλήνων.
Σύμφωνα με τον κ. Τάσιο, τα ελληνικά φύλα ήσαν τόσο πολύ
αναπτυγμένα τεχνολογικώς, ώστε πρόβαλαν αυτήν την ανάπτυξή τους
στον ουρανό, στη θρησκεία τους. Και μάλιστα κατά τρόπον
πολλαπλό: Πρώτα, η πρωτοθεά Γαία, για ν’ απελευθερωθεί απ’ τον
Ουρανό, κατασκεύασε ένα θεόρατο κοφτερό σιδερένιο δρεπάνι
-εργαλείο εναρκτικό της θεομαχίας. Ύστερα, ο Κρόνος βασιλεύει με
συμμάχους τους σιδεράδες Κύκλωπες -οι οποίοι, αργότερα, θα
συμμαχήσουν με τον Δία, και δωρίζοντάς του τη νέα εφεύρεσή τους
(τον κεραυνό), θα του χαρίσουν τη νίκη στη θεομαχία. Στους
Ολύμπιους Θεούς, τώρα, περιλαμβάνονται δύο θεοί της τεχνολογίας:
Ο Ήφαιστος αφενός, αλλά και η πολυμήχανος Αθηνά αφετέρου, αυτή
που με τα ίδια της τα χέρια θα ξεκινήσει την ναυπήγηση της «Αργώς»
των Αργοναυτών. Τότε, τα ανάκτορα των θεών θα γεμίσουν αυτόματα,
ο δε Δίας θα δωρίσει προσωπικώς στην Ευρώπη το γιγαντιαίο
χάλκινο ρομπότ τον Τάλω. Η βαθειά πίστη, όμως, των Ελλήνων στη
σημασία της τεχνολογίας φαίνεται κυρίως στην εξέλιξη του
προμηθεϊκού μύθου, όπως περιγράφεται στον πλατωνικό «Πρωταγόρα»,
κατά τον οποίον όταν ο Προμηθεύς περιγράφει στον Δία την
αποτυχία της δημιουργίας ως προς το «αδύναμο ανθρώπινο γένος»,
παίρνει την άδεια να σώσει τους ανθρώπους δωρίζοντάς τους την «Έντεχνον
Σοφίαν» και την ενέργεια (το Πυρ). Και τότε οι άνθρωποι σώθηκαν,
πλούτισαν και έχτιζαν πόλεις. Μ’ άλλα λόγια, ο πολιτισμός
γεννήθηκε ως απότοκος της τεχνολογίας. Όμως, καθώς οι άνθρωποι
τότε άρχισαν να αδικούν ο ένας τον άλλον, χρειάσθηκε και μια νέα
παρέμβαση της θεότητας, για να τους χαρίσει και τις ιδιότητες
του Αλληλοσεβασμού και της Δικαιοσύνης («Αιδώ τε και Δίκην»).
Τόσο θεμελιώδεις λοιπόν ήσαν οι απόψεις των αρχαίων Ελλήνων περί
τεχνολογίας, ώστε να ακούγονται σήμερα τόσο μοντέρνες… Και η
ελληνική μυθολογία περί τεχνολογίας ολοκληρώνεται με τον
παντεχνίτην Δαίδαλον (κατασκευαστήν παντός τεχνικού έργου) -ο
οποίος μάλιστα πετώντας προς την Ιταλία, θα μεταφυτέψει εκεί την
ελληνική Τεχνολογία.
Και ο καθηγητής συνεχίζει λέγοντας ότι, «η εικόνα της αφιέρωσης
των Ελλήνων στην τεχνολογία, όπως είχε πολλαπλώς αποτυπωθεί στην
πλούσια μυθολογία τους, έρχεται να επιβεβαιωθεί απ’ τα ιστορικά
δεδομένα των τεχνικών τους επιτευγμάτων, από τα μέσα της 2ης π.
Χ. χιλιετίας ως περίπου το 300 π.Χ. Αν αρχίσουμε από τους
Μυκηναίους, θα παρατηρήσουμε αμέσως την ισχυρή τεχνολογική
συνιστώσα τού πολιτισμού τους. Οι τεράστιοι μυκηναϊκοί θόλοι, θα
χρειασθεί περισσότερο από μια χιλιετία για να ξαναγίνουν
αργότερα από τους Ρωμαίους. Τα γιγαντιαία εγγειοβελτιωτικά έργα
της μυκηναϊκής εποχής δεν θα εμφανιστούν παρά πολύ αργότερα: Η
πρώτη αποστράγγιση της Κωπαΐδας έγινε το 14ο αι. π. Χ., το ίδιο
και η εκτροπή του Τίρυνθος ποταμού (μήκους 1 χλμ.) μέσω
χωμάτινου φράγματος ύψους 12 μ., καθώς και τα υδραυλικά έργα
κοντά στον Αλφειό, στην Ολυμπία, έργα σημαντικότερα και από τα
μυθικά έργα του Ηρακλέους. Η μεταλλουργική και η μεταλλοτεχνική
ικανότητα των μυκηναϊκών λαών αποκαλύπτεται σήμερα όλο και πιο
εντυπωσιακή, ενώ η ναυπήγηση της «πεντηκοντόρου», του μεγάλου
εμπορικού και πολεμικού πλοίου που αλώνιζε τη Μεσόγειο επί
αιώνες, θα είναι η κορωνίδα των τεχνολογικών τους επιτευγμάτων.
Ακόμα και η αντισεισμική υβριδική δόμηση των ανακτόρων τους
(λιθοδομή και ξύλο) είναι καινοτόμος. Δεν είναι άσχετο το
γεγονός ότι τον 8ο π.Χ. αιώνα οι Ευβοείς (βγαίνοντας μόλις απ’
τους σκοτεινούς αιώνες) διαθέτουν έναν ανεπτυγμένο τεχνικό
πολιτισμό για να τον μεταφυτεύσουν στη δυτική ακτή της Ιταλίας,
στις αποικίες τους στις Πιθηκούσσες και στην Κύμη»...
