Μέσα στις σελίδες του
έργου του, οι αναγνώστες του Θουκυδίδη διαβάζουν:
«…οἱ γάρ
ἄνθρωποι
τάς ἀκοάς τῶν προγεγενημένων, καί ἤν ἐπιχώρια σφίσιν
ᾖ, ὁμοίως ἀβασανίστως παρ’ ἀλλήλων δέχονται…»
«οι άνθρωποι δηλαδή δέχονται
ο ένας από το στόμα του άλλου εξίσου ανεξέλεγκτα τα
όσα ακούνε για τα περασμένα γεγονότα, ακόμα και όταν
πρόκειται για ντόπια πράγματα» (Α΄.20.1)
«…οὕτως ἀταλαίπωρος τοῖς πολλοῖς ἡ ζήτησις τῆς
ἀληθείας, καί ἐπί τά ἕτοιμα μᾶλλον τρέπονται
…»
«τόσο αδοκίμαστα αναζητούν οι
πολλοί την αλήθεια και στρέφονται προς όσα βρίσκουν
έτοιμα» (Α΄.20.3)
…ὁ γὰρ
ἐλαχίστας τὰς μεταμελείας ἐκ τοῦ χαρίζεσθαι τοῖς ἐναντίοις
λαμβάνων ἀσφαλέστατος ἂν διατελοίη… [Α, 34, 3]
…Καθόσον εκείνος εξασφαλίσει
αποτελεσματικώτερον την ησυχίαν του, ο οποίος σπανιώτατα
λαμβάνει αφορμήν να μεταβληθή, διότι εχαρίσθη προς τους
αντιπάλους του…
[Μετ. Βενιζέλου]
«…τοὺς
ἀνθρώπους οὐ τῇ αὐτῇ ὀργῇ ἀναπειθομένους τε πολεμεῖν
καὶ ἐν τῷ ἔργῳ πράσσοντας, πρὸς δὲ τὰς ξυμφορὰς καὶ
τὰς γνώμας τρεπομένους.»
«…οι άνθρωποι δεν εμπνέονται
κατά την διεξαγωγήν του πολέμου από την ιδίαν ζέσιν,
με την οποίαν πείθονται τελικώς να τον αναλάβουν,
αλλά μεταβάλλουν γνώμας αναλόγως των εκάστοτε
περιστάσεων...»
(Α.140.1)
«…οὐ
γὰρ ὁ δουλωσάμενος, ἀλλ' ὁ δυνάμενος μὲν παῦσαι
περιορῶν δὲ ἀληθέστερον αὐτὸ δρᾷ,»
«Την στέρηση ελευθερίας δεν
την επιφέρει εκείνος που υποδούλωσε άλλον λαό, αλλά
κυρίως εκείνος που έχει μεν την δύναμη να τον
ελευθερώσει, αλλά αδιαφορεί.» (Α΄69)
«…αἰεὶ
καθεστῶτος τὸν ἥσσω ὑπὸ τοῦ δυνατωτέρου
κατείργεσθαι»
«Αλλά είναι αιώνιος νόμος, ο
ασθενέστερος να περιορίζεται από τον ισχυρότερο.»
(Α΄76)
«…ἀδικούμενοί τε, ὡς ἔοικεν, οἱ ἄνθρωποι μᾶλλον
ὀργίζονται ἢ βιαζόμενοι· τὸ μὲν γὰρ ἀπὸ τοῦ ἴσου
δοκεῖ πλεονεκτεῖσθαι, τὸ δ' ἀπὸ τοῦ κρείσσονος
καταναγκάζεσθαι»
«Καθώς φαίνεται, οι άνθρωποι
οργίζονται περισσότερο όταν αδικούνται παρά όταν
εκβιάζονται. Γιατί η αδικία φαίνεται ότι προέρχεται
από άνθρωπο που έχει ίσα δικαιώματα, ενώ η βία είναι
αποτέλεσμα καταναγκασμού από τον ισχυρότερο.» (Α΄77)
«…πολύ
τε διαφέρειν οὐ δεῖ νομίζειν ἄνθρωπον ἀνθρώπου,
κράτιστον δὲ εἶναι ὅστις ἐν τοῖς ἀναγκαιοτάτοις
παιδεύεται»
«Δεν πρέπει να νομίζουμε ότι
διαφέρει πολύ άνθρωπος από άνθρωπο, αλλά ότι
καλύτερος είναι εκείνος που εκπαιδεύεται στα πιο
αναγκαία για κάθε περίσταση.» (Α΄84)
«…οὐ
γὰρ δὴ πεφευγότες αὐτὰ ἐπὶ τὴν πλείστους δὴ βλάψασαν
καταφρόνησιν κεχωρήκατε, ἣ ἐκ τοῦ πολλοὺς σφάλλειν
τὸ ἐναντίον ὄνομα ἀφροσύνη μετωνόμασται»
«Η καταφρόνηση του αντιπάλου,
επειδή πολλούς οδηγεί στην καταστροφή, έχει
ονομαστεί, ως αντίθετη της σωφροσύνης, αφροσύνη.» (
Α΄122)
...μᾶλλον γάρ
πεφόβημαι τάς οἰκίας ἡμῶν ἁμαρτίας ἤ τάς τῶν ἐναντίων
διανοίας...(Α
144,1)
Διότι
περισσότερον φοβούμαι τα δικά μας σφάλματα παρά τα σχέδια
των εχθρών μας.
(Μετ.
Βενιζέλου)
«…καὶ
τὸ πένεσθαι οὐχ ὁμολογεῖν τινὶ αἰσχρόν, ἀλλὰ μὴ
διαφεύγειν ἔργῳ αἴσχιον»
«Για κανέναν δεν θεωρείται
ντροπή το να παραδέχεται ότι είναι φτωχός, αλλά
μεγαλύτερη ντροπή είναι, αν δεν προσπαθεί ν΄
αποφύγει την φτώχεια με την εργασία του.» (Β΄40)
…οὐ γὰρ πάσχοντες εὖ, ἀλλὰ δρῶντες κτώμεθα τοὺς
φίλους. βεβαιότερος δὲ ὁ δράσας τὴν χάριν ὥστε
ὀφειλομένην δι' εὐνοίας ᾧ δέδωκε σῴζειν· ὁ δὲ
ἀντοφείλων ἀμβλύτερος, εἰδὼς οὐκ ἐς χάριν, ἀλλ' ἐς
ὀφείλημα τὴν ἀρετὴν ἀποδώσων. καὶ μόνοι οὐ τοῦ
ξυμφέροντος μᾶλλον λογισμῷ ἢ τῆς ἐλευθερίας τῷ
πιστῷ ἀδεῶς τινὰ ὠφελοῦμεν…
…Γιατί εμείς τους φίλους τους αποκτάμε μάλλον
ευεργετώντας παρά ευεργετούμενοι από αυτούς. Σταθερότερος
δε φίλος είναι ο ευεργετών τον άλλον, γιατί είναι φυσικό να
προσπαθεί να διατηρεί την ανάμνηση της ευεργεσίας με το να
φέρεται πάντοτε καλά προς τον ευεργετούμενο. Ενώ αντιθέτως
αυτός που οφείλει την ευεργεσία είναι ψυχρότερος στις
σχέσεις του, γιατί γνωρίζει, ότι πρόκειται να ανταποδώσει
την καλωσύνη σαν πληρωμή χρέους και όχι για να εξασφαλίσει
την ευγνωμοσύνη του άλλου. Και είμαστε οι μόνοι που βοηθάμε
τον άλλο χωρίς την ελάχιστη ανησυχία, και αυτό μάλλον από
την εμπιστοσύνη που εμπνέει η ελευθερία παρά από
συμφεροντολογικούς υπολογισμούς…(Β΄40)
«…ἆθλα
γὰρ οἷς κεῖται ἀρετῆς μέγιστα, τοῖς δὲ καὶ ἄνδρες
ἄριστοι πολιτεύουσιν»
«Εκεί που έχουν οριστεί μεγάλα
βραβεία για την αρετή, εκεί και οι πολίτες είναι
άριστοι άνδρες.» (Β΄46)
…
τὸ γὰρ φιλότιμον ἀγήρων μόνον, καὶ οὐκ ἐν τῷ ἀχρείῳ τῆς
ἡλικίας τὸ κερδαίνειν, ὥσπερ τινές φασι, μᾶλλον τέρπει, ἀλλὰ
τὸ τιμᾶσθαι…
[Β΄ 44, 4]
…Διότι μόνον η αγάπη των τιμών
δεν γηράσκει ποτέ, και όταν κανείς φθάση εις την άκαρπον
περίοδον της ζωής, όχι τόσον το κέρδος, όπως μερικοί
ισχυρίζονται όσον αι τιμαί παρέχουν την μεγαλυτέραν τέρψιν…
[Μετ. Βενιζέλου]
…τὸ γὰρ ἄπραγμον οὐ σῴζεται μὴ μετὰ τοῦ δραστηρίου
τεταγμένον, οὐδὲ ἐν ἀρχούσῃ πόλει ξυμφέρει, ἀλλ' ἐν
ὑπηκόῳ, ἀσφαλῶς δουλεύειν.
…Διότι οι ποθούντες υπέρ
παν άλλο την ησυχίαν δεν είναι ασφαλείς, εφόσον δεν
παραστατούνται από ανθρώπους δράσεως, και μόνον εις
κράτος υπήκοον συμφέρει η άνευ κινδύνων υποτέλεια,
όχι ποτέ εις κράτος, το οποίον ασκεί ηγεμονίαν.
(Β.63.1)
«…ἐγὼ
γὰρ ἡγοῦμαι πόλιν πλείω ξύμπασαν ὀρθουμένην ὠφελεῖν
τοὺς ἰδιώτας ἢ καθ' ἕκαστον τῶν πολιτῶν εὐπραγοῦσαν,
ἁθρόαν δὲ σφαλλομένην. καλῶς μὲν γὰρ φερόμενος ἀνὴρ
τὸ καθ' ἑαυτὸν διαφθειρομένης τῆς πατρίδος οὐδὲν
ἧσσον ξυναπόλλυται, κακοτυχῶν δὲ ἐν εὐτυχούσῃ πολλῷ
μᾶλλον διασῴζεται.»
«Μια πόλις ωφελεί τα άτομα
περισσότερο όταν αυτή ακμάζει στο σύνολό της, παρά
όταν ευτυχεί ο κάθε ένας ατομικά η δε πόλις
δυστυχεί. Γιατί κάθε πολίτης που ευτυχεί ως άτομο,
αν καταστραφεί η πατρίδα του, συμπαρασύρεται ασφαλώς
στην καταστροφή, ενώ ο δυστυχών σε ευτυχούσα πατρίδα
έχει μεγαλύτερη ελπίδα σωτηρίας.» (Β΄60)
«ἀνδρὶ δὲ τυράννῳ ἢ πόλει ἀρχὴν ἐχούσῃ οὐδὲν ἄλογον ὅτι
ξυμφέρον οὐδ' οἰκεῖον ὅτι μὴ πιστόν·»
«Δι' ένα τύραννον ή διά πόλιν
ασκούσαν ηγεμονίαν, τίποτε δεν είναι ανακόλουθον, εφόσον
είναι συμφέρον, ούτε δύναται να θεωρηθή τις ως όμαιμος,
εφόσον δεν δύναται να εμπιστευθή τις αυτόν».
[6.85.1]
«…ὡς
τυραννίδα γὰρ ἤδη ἔχετε αὐτήν, ἣν λαβεῖν μὲν ἄδικον
δοκεῖ εἶναι, ἀφεῖναι δὲ ἐπικίνδυνον»
«Την κυριαρχία που κατέχει
κάποιος ως τυραννίδα, είναι άδικο να την
καταλαμβάνει, επικίνδυνο όμως να την αφήσει.» (Β΄63)
«ὡς
οἵτινες πρὸς τὰς ξυμφορὰς γνώμῃ μὲν ἥκιστα
λυποῦνται, ἔργῳ δὲ μάλιστα ἀντέχουσιν, οὗτοι καὶ
πόλεων καὶ ἰδιωτῶν κράτιστοί εἰσιν»
«Όσοι στις συμφορές ψυχικά μεν
ελάχιστα χάνουν το θάρρος τους, με έργα δρ δείχνουν
μέγιστη αντοχή, αυτοί είναι άριστοι, είτε για πόλεις
πρόκειται είτε για ιδιώτες.» (Β΄64)
...ἀμαθία τε
μετὰ σωφροσύνης ὠφελιμώτερον ἢ δεξιότης μετὰ ἀκολασίας...
(Γ. 37. 3)
αμάθεια, ηνωμένη με
νηφαλιότητα, είναι ωφελιμότερα από επιτηδειότητα,
συνοδευομένην από ακολασίαν (Μετ. Βενιζέλου)
«…τρισὶ
τοῖς ἀξυμφορωτάτοις τῇ ἀρχῇ, οἴκτῳ καὶ ἡδονῇ λόγων
καὶ ἐπιεικείᾳ»
«Τρία πράγματα είναι επιβλαβή
κατ΄ εξοχήν στην πολιτεία: ο οίκτος, η ηδονή των
λόγων, και η επιείκεια.» (Γ΄40)
…ὅστις
γὰρ εὖ βουλεύεται πρὸς τοὺς ἐναντίους κρείσσων ἐστὶν ἢ μετ᾿
ἔργων ἰσχύος ἀνοίᾳ ἐπιών…
[Γ΄
48,2]
…Καθόσον ο
ορθώς κρίνων είναι ισχυρότερος απέναντι των εχθρών του από
εκείνον, ο οποίος αφρόνως επιτίθεται εναντίον των, έστω και
με ισχυράν υλικήν δύναμιν…
«…νομίζω δὲ δύο τὰ ἐναντιώτατα εὐβουλίᾳ εἶναι, τάχος
τε καὶ ὀργήν, ὧν τὸ μὲν μετὰ ἀνοίας φιλεῖ γίγνεσθαι,
τὸ δὲ μετὰ ἀπαιδευσίας καὶ βραχύτητος γνώμης»
«Δύο πράγματα είναι κατ΄
εξοχήν αντίθετα προς την ορθή σκέψη: η ταχύτητα και
η οργή. Το μεν ένα συνήθως συνυπάρχει με την
ανοησία, το δε άλλο με την αγροικία και την
στενότητα σκέψεως.» (Γ΄42)
ἥ τε ἐλπὶς καὶ ὁ ἔρως ἐπὶ παντί, ὁ μὲν ἡγούμενος, ἡ
δ᾿ ἐφεπομένη, καὶ ὁ μὲν τὴν ἐπιβουλὴν ἐκφροντίζων, ἡ
δὲ τὴν εὐπορίαν τῆς τύχης ὑποτιθεῖσα, πλεῖστα
βλάπτουσι, καὶ ὄντα ἀφανῆ κρείσσω ἐστὶ τῶν ὁρωμένων
δεινῶν
«Η ελπίδα και η επιθυμία
βρίσκονται παντού. Η μεν επιθυμία προηγείται, ενώ η
ελπίδα ακολουθεί. Και η μεν φροντίζει για την
επιχείρηση, η δε άλλη την εύνοια της τύχη θέτοντας
ως προϋπόθεση. Και οι δυο προξενούν τις μεγαλύτερες
ζημιές στους ανθρώπους. Επειδή είναι αφανείς, είναι
τρομερότερες απ΄ εκείνες που φαίνονται.» (Γ΄45)
…ῥᾷον δ᾿ οἱ πολλοὶ κακοῦργοι ὄντες δεξιοὶ κέκληνται ἢ
ἀμαθεῖς ἀγαθοί, καὶ τῷ μὲν αἰσχύνονται, ἐπὶ δὲ τῷ ἀγάλλονται.
πάντων δ᾿ αὐτῶν αἴτιον ἀρχὴ ἡ διὰ πλεονεξίαν καὶ φιλοτιμίαν…(Γ.
82)
…οι περισσότεροι τωόντι
άνθρωποι προτιμούν να είναι αχρείοι και να ονομάζωνται
επιτήδειοι, παρά να είναι χρηστοί και να λέγωνται ευήθεις,
και δια το τελευταίον τούτο μεν εντρέπονται, ενώ δια το
πρώτον υπερηφανεύονται…(Μετ. Ε.
Βενιζέλου)
«…γενναῖον δὲ εἶναι τοὺς ὁμοίους ἀπὸ τοῦ ἴσου
τιμωρεῖσθαι»
«Η πραγματική γενναιότητα
επιβάλλει να τιμωρεί κανείς τους εχθρούς του, όταν
εκείνοι έχουν την ίδια δύναμη μ΄ εκείνον.» (Α΄136)
«…ἀσθενεῖς τε καὶ ἐπὶ ῥοπῆς μιᾶς ὄντες μὴ
βούλεσθε παθεῖν μηδὲ ὁμοιωθῆναι τοῖς
πολλοῖς, οἷς παρὸν ἀνθρωπείως ἔτι σῴζεσθαι,
ἐπειδὰν πιεζομένους αὐτοὺς ἐπιλίπωσιν αἱ
φανεραὶ ἐλπίδες, ἐπὶ τὰς ἀφανεῖς
καθίστανται μαντικήν τε καὶ χρησμοὺς καὶ ὅσα
τοιαῦτα μετ' ἐλπίδων λυμαίνεται.»
«…μην θελήσετε να πάθετε, μήτε
να ομοιάσετε με τους πολλούς οι οποίοι, ενώ τους
είναι δυνατόν να σωθούν με ανθρώπινα μέσα, όταν εις
την μεγάλη τους ανάγκη χάσουν και την τελευταία
φανερή ελπίδα, τρέπονται εις τους αφανείς, δηλαδή
εις την μαντική, τους χρησμούς και άλλα τέτοια, όσα
προσφέρουν αβέβαιες ελπίδες εις τους ανθρώπους και
τους καταστρέφουν.» (Ε΄103)
ὡς οἵτινες τοῖς μὲν ἴσοις μὴ εἴκουσι, τοῖς δὲ
κρείσσοσι καλῶς προσφέρονται, πρὸς δὲ τοὺς ἥσσους
μέτριοί εἰσι, πλεῖστ' ἂν ὀρθοῖντο. (Ε 111).
Ακολουθούν
την πιο σωστή πολιτική όσοι απέναντι των ίσων δεν
υποχωρούν, απέναντι των ισχυρότερων συμπεριφέρονται
με φρόνηση και απέναντι των κατωτέρων είναι
μετριοπαθείς.
(Μετ. Βενιζέλου)
σωφρόνων δὲ ἀνδρῶν οἵτινες τἀγαθὰ ἐς ἀμφίβολον
ἀσφαλῶς ἔθεντο (καὶ ταῖς ξυμφοραῖς οἱ αὐτοὶ
εὐξυνετώτερον ἂν προσφέροιντο), τόν τε πόλεμον νομίσωσι
μὴ καθ' ὅσον ἄν τις αὐτοῦ μέρος βούληται
μεταχειρίζειν, τούτῳ ξυνεῖναι, ἀλλ' ὡς ἂν αἱ τύχαι
αὐτῶν ἡγήσωνται. [4.18]
Φρόνιμοι
άνθρωποι είναι εκείνοι, οι οποίοι ασφαλίζουν τα
κέρδη των με το να μη τα θεωρούν απολύτως ασφαλή
(και οι τοιούτοι ημπορούν να συμπεριφέρωνται με
μεγαλυτέραν σύνεσιν εις τας ατυχίας), και εκείνοι
που εννοούν ότι ο πόλεμος δεν περιορίζεται εντός των
ορίων, τα οποία θέλουν να του επιβάλουν, αλλ'
ακολουθεί τον δρόμον εις τον οποίον τους οδηγούν αι
περιπέτειαι της τύχης των.
(Μετ.
Βενιζέλου)
...ἀνδρὶ
δὲ τυράννῳ ἢ πόλει ἀρχὴν ἐχούσῃ οὐδὲν ἄλογον ὅτι ξυμφέρον...
(6.85.1)
Δι' ένα τύραννον ή διά πόλιν
ασκούσαν ηγεμονίαν, τίποτε δεν είναι ανακόλουθον, εφόσον
είναι συμφέρον
(Μετ. Βενιζέλου)
…εἴ τῳ ἄρα καὶ μὴ ἤρεσκε, δεδιὼς μὴ
ἀντιχειροτονῶν κακόνους δόξειεν εἶναι τῇ πόλει
ἡσυχίαν ἦγεν. [6.25.1]
Ούτως
ώστε, ένεκα του γενικού ενθουσιασμού, οι τυχόν
διαφωνούντες, φοβούμενοι μήπως καταψηφίζοντες
θεωρηθούν κακοί πατριώται εσιώπων.
(Μετ.
Βενιζέλου)
