www.ekivolos.gr          

   http://ekivolosblog.wordpress.com

 

 

    ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: ekivolos@gmail.com

                                  ekivolos_@hotmail.com

                                  ekivolos@ekivolos.gr

 

   

  Η ταυτότητά μας    ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ 

«Όποιος σκέπτεται σήμερα, σκέπτεται ελληνικά,

έστω κι αν δεν το υποπτεύεται.»

                                                                                                                 Jacqueline de Romilly

«Κάθε λαός είναι υπερήφανος για την πνευματική του κτήση. Αλλά η ελληνική φυλή στέκεται ψηλότερα από κάθε άλλη, διότι έχει τούτο το προσόν, να είναι η μητέρα παντός πολιτισμού.» 

                                                                                                                                                                     U.Wilamowitz

     

ΕΣΤΙΑΖΟΥΜΕ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ

«Τό ἑλληνικό μέτρον εἶναι τό πένθος τοῦ Λόγου»

Παναγιώτης Στάμος

Κλασσικά κείμενα-αναλύσεις

Εργαλεία

Φιλολόγων

Συνδέσεις

Εμείς και οι Αρχαίοι

Η Αθηναϊκή δημοκρατία

Αρχαία

Σπάρτη

ΣΧΕΤΙΚΗ

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Θουκυδίδης

Το Αθηναϊκό πολίτευμα 

ΠΟΛΕΜΟΣ ΧΩΡΙΣ ΝΙΚΗ

(ΕΠΙΛΟΓΟΣ  στο έργο της Jennifer T. Roberts

«ΑΘΗΝΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΣΠΑΡΤΗΣ»)

 

Γράφοντας λίγα χρόνια μετά τη σπαρτιατική κατάρρευση στα Λεύκτρα, ο Πλάτων στον τελευταίο διάλογό του Νόμοι παρουσιάζει τον Κρητικό Κλεινία να παρατηρεί ότι η ειρήνη είναι μόνο μία λέξη· η αλή­θεια είναι πως, λέει ο Κλεινίας: «είναι νόμος της φύσης κάθε πόλη να βρίσκεται αέναα σε ακήρυκτο πόλεμο με κάθε άλλη πόλη».1 Τα πράγ­ματα δεν ήταν τόσο άσχημα. Υπήρξαν εποχές στην ιστορία των ελλη­νικών πόλεων-κρατών που δεν ήταν μπλεγμένες σε διαρκή πόλεμο. Η οπτική του Πλάτωνος όμως διαμορφώθηκε αναπόφευκτα από την πε­ρίοδο που είχε ξεκινήσει με τη γέννησή του, όταν ο Πελοποννησιακός Πόλεμος είχε μόλις ξεσπάσει, και οι μάχες που είχαν αρχίσει τότε δεν είχαν ακόμη τερματιστεί, παρά μόνο για σύντομα μεσοδιαστήματα.

Ούτε η πορεία ούτε η έκβαση του πολέμου ήταν καθ’ οιονδήποτε τρόπο προβλέψιμες στο ξεκίνημά του. Ο λοιμός στην Αθήνα δε θα μπο­ρούσε να είχε προβλεφθεί. Χειροτέρευσε από τον συνωστισμό στην πόλη, φυσικά, αλλά δύσκολα θα μπορούσε να αναμένει κανείς από τους Αθηναίους να απορρίψουν τη «νησιωτική στρατηγική» με το επι­χείρημα ότι θα καθιστούσε τον πληθυσμό ευάλωτο σε μια επιδημία - η οποία όχι μόνο σκότωσε το ένα τέταρτο έως ένα τρίτο όσων ζούσαν εκείνη την εποχή, πράγμα εκπληκτικό, αλλά μείωσε σημαντικά και το εύρος της επόμενης γενιάς μάχιμων ανδρών. Σκότωσε επίσης τον Πε­ρικλή, ο οποίος κάλλιστα θα μπορούσε να είχε συλλάβει δημιουργικές στρατηγικές για λογαριασμό των Αθηναίων όταν έγινε σαφές πως η νησιωτική στρατηγική δεν απέδιδε. Όλα αυτά αποτέλεσαν ένα πραγ­ματικά τρομερό πλήγμα για τους Αθηναίους.

Αρκετά άλλα πράγματα στην πορεία του πολέμου μπορούν επίσης να αποδοθούν στην τύχη. Δύο καιρικά γεγονότα έπαιξαν καθοριστικό ρόλο: η καταιγίδα που έσπρωξε τα πλοία των Αθηναίων προς την Πύλο και έθεσε τα θεμέλια για την οχύρωση του ακρωτηρίου και ο άνεμος που σηκώθηκε μετά τη ναυμαχία των Αργινουσών και εμπόδισε τους Αθηναίους να περισυλλέξουν τους άνδρες, νεκρούς και ζωντανούς, από τα φουρτουνιασμένα νερά. Σε κάθε περίπτωση, φυσικά, ο ανθρώ­πινος παράγοντας αντέδρασε στο έκτακτο συμβάν με ελεύθερη βούλη­ση: οι Σπαρτιάτες έκαναν το λάθος να αποβιβάσουν στρατιώτες στο νησί Σφακτηρία και οι Αθηναίοι καταδίκασαν τους στρατηγούς τους σε θάνατο επειδή δεν μπόρεσαν να περισυλλέξουν τους ναύτες από τη θάλασσα. Η τραγωδία της δίκης των Αργινουσών υπήρξε προϊόν της ψυχολογίας του όχλου και της έντασης του μακρόχρονου πολέμου, αλλά η έκβασή του εξαρτάτο επίσης από πολλές έκτακτες καταστάσεις και υπήρξε εξαιρετικά αμφίρροπη. Οι ίδιοι οι στρατηγοί έμπλεξαν αλλά­ζοντας την ιστορία τους: αφού πρώτα κατηγόρησαν την καταιγίδα στις επιστολές που έστειλαν στην πατρίδα τους για το γεγονός ότι δεν εί­χαν περισυλλέξει τους άνδρες από το νερό, άρχισαν μετά να κατηγο­ρούν τους τριηράρχους, εικάζοντας πως οι τριήραρχοι είχαν αρχίσει να τους υπονομεύουν στην Αθήνα. Ακόμη κι έτσι, αν το σκοτάδι δεν είχε εμποδίσει την καταμέτρηση των ψήφων την πρώτη μέρα, οι στρατηγοί σχεδόν σίγουρα θα είχαν αθωωθεί- και τη δεύτερη μέρα της δίκης, η Εκκλησία του Δήμου, παρακινούμενη από την ομιλία του Ευρυπτόλεμου, έκλινε προς την αθώωση, όταν ο Μενεκλής παρενέβαλε την τεχνι­κή ένσταση, η οποία σφράγισε τη μοίρα των στρατηγών.

Η μάχη της Αμφίπολης το 422 π.Χ. ήταν μια εκπληκτική νίκη για τη Σπάρτη και καλά σχεδιασμένη από τον Βρασίδα. Κι εδώ όμως παρενέβη η τύχη. Οι Αθηναίοι έχασαν κάπου εξακόσιους άνδρες και οι Σπαρτιάτες μόνο επτά. Ένας από τους επτά όμως ήταν ο Βρασίδας. Και στην αθηναϊκή πλευρά, ο Κλέων σκοτώθηκε - όχι απαραιτήτως εξαιτίας της δειλίας του, όπως αναφέρει ο εχθρός του ο Θουκυδίδης, αλλά παρ’ όλα αυτά η μάχη αφαίρεσε τη ζωή και των δύο ανδρών που κρατούσαν περισσότερο εμφανώς τον πόλεμο ζωντανό. Τα πράγματα θα μπορούσε κάλλιστα να είχαν εξελιχθεί διαφορετικά.

Και οι δύο πλευρές έκαναν λάθη. Οι Αθηναίοι δεν υποκίνησαν ποτέ μια σοβαρή εξέγερση των ειλώτων, παρά τις διασυνδέσεις τους με τους Μεσσήνιους, ούτε επέκτειναν τις επιθέσεις τους στην Πελοπόννησο, πέρα από τις κατά διαστήματα επιδρομές, ενώ απέτυχαν επίσης να περιφρουρήσουν επαρκώς τη Χαλκιδική και την Αμφίπολη απέναντι στον Βρασίδα. Οι Σπαρτιάτες αμέλησαν να λάβουν σοβαρά υπ’ όψιν τους τις επιθυμίες των συμμάχων τους τόσο στη Νικίειο Ειρήνη όσο και στη συνθήκη του 404 π.Χ. Οι Σπαρτιάτες και οι Αθηναίοι συνήψαν μεταξύ τους μια πεντηκονταετή συμμαχία, η οποία διατυμπάνιζε την αδιαφορία τους για τις έγνοιες των άλλων πόλεων - εξελίξεις που δεν εμπίπτουν στην κατηγορία της κακοτυχίας, αλλά μάλλον της κακής διαχείρισης.

Σε ό,τι αφορά τη Σικελική Εκστρατεία, ήταν πιθανώς σφάλμα, όση έλλειψη σε σιτηρά κι αν είχαν οι Αθηναίοι. Από τη στιγμή που βρέθη­καν στη Σικελία, ο ασθενής Νικίας έδειξε σίγουρα έλλειψη σθένους στη διεξαγωγή της εκστρατείας, αλλά ήταν ο επίσημος σύνδεσμος μεταξύ της Αθήνας και των Συρακουσών και είχε δίκιο στο ότι μία φιλειρηνι­κή μερίδα στις Συρακούσες ετοιμαζόταν να διαπραγματευτεί και ότι άξιζε να περιμένει αυτή την ευκαιρία. Πράγματι, ο Κορίνθιος στρατη­γός Γογγύλος κατέφθασε με την είδηση της επικείμενης άφιξης των σπαρτιατικών πλοίων ακριβώς τη στιγμή που οι Συρακούσιοι ήταν έτοι­μοι να συγκαλέσουν συνέλευση για να συζητήσουν την παράδοσή τους. Αν ο Γογγύλος είχε καθυστερήσει -λόγου χάρη, από αντίξοους ανέ­μους-, θα μπορούσε κάλλιστα να είχε βρει τις Συρακούσες σε αθηναϊ­κά χέρια. Στο μεταξύ, στην ηπειρωτική Ελλάδα οι Αθηναίοι, υποχω­ρώντας στην πίεση του Άργους να επιτεθούν στη Λακωνία, παραβία­σαν επισήμως τη Νικίειο Ειρήνη, μια πράξη που είχε ως αποτέλεσμα να σταλεί πελοποννησιακή βοήθεια στις Συρακούσες και να οχυρω­θεί η Δεκέλεια.

Με την εκ των υστέρων γνώση, οι Αθηναίοι θα έπρεπε να είχαν αποδεχτεί την προσφορά ειρήνης των Σπαρτιατών μετά τις Αργινούσες, βάζοντας στην άκρη τις καχυποψίες που εδράζονταν στις μνήμες από τη Νικίειο Ειρήνη. Όπως συμβαίνει όμως με έναν τζογαδόρο που έχει μεθύσει από μια σειρά επιτυχιών, επέλεξαν να επιδιώξουν περισ­σότερα και κατέληξαν να χάσουν ό,τι είχαν.

 

 

Λήψη του αρχείου-pdf