Παγανιστές
Έλληνες και Χριστιανοί
(αντίστοιχο κεφάλαιο στο έργο
της
Edith Hall
«ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ»
Τα
δυο τελευταία κεφάλαια της Αποκάλυψης περιγράφουν το όραμα του
Ιωάννη για τη νέα Ιερουσαλήμ, όπως το βωσεταν βρισκόταν στο νησί
της Πάτμου, στο ανατολικό Αιγαίο, πιθανώς έχοντας εξοριστεί από
την Έφεσο, περί τα τέλη του πρώτου αιώνα μ.Χ. Ένας καινούριος
παράδεισος και μια καινούρια γη εμφανίζονταν για να
αντικαταστήσουν τα παλιά, και «η θάλασσα δεν υπήρχε πια».
Μοιάζει συμβολικά εύλογο ότι η θάλασσα, σπίτι τόσων ένδοξων
νυμφών και θεαματικών τερατόμορφων όντων, ο τόπος στον οποίο οι
Έλληνες κολυμπούσαν και έπλεαν με τα γοργά πλοία τους, το
στοιχείο το άρρηκτα συνδεδεμένο με την παγανιστική ελληνική
διανόηση και πολιτισμική ταυτότητα, εξαλείφεται τώρα από την
εντελώς καινούρια χριστιανική ουτοπία.
Δεν ήταν ο ρωμαϊκός επεκτατισμός
που έβαλε τέλος στους αρχαίους Έλληνες, με το καυστικό πνεύμα
τους, τα αγάλματα των θεών τους, την έρευνα, τον ανεξάρτητο νου,
τη φιλοσοφία και την αγάπη των απολαύσεων των αισθήσεων (το
τελευταίο από τα γνωρίσματα που υποστηρίζω ότι τους καθόριζαν
και αυτό που στάθηκαν πιο απρόθυμοι να εγκαταλείψουν). Ήταν κάτι
διαφορετικό - μια καινούρια θρησκεία η οποία προσέφερε, σε
εκείνους που ακολουθούσαν τους απλούς κανόνες και τον αυστηρό
τρόπο ζωής της, πολλά πλεονεκτήματα: μια απαγκίστρωση από τον
εξωτερικό κόσμο, το σώμα και τις αισθήσεις, έναν βαθύ
συναισθηματικό δεσμό με τους ομοϊδεάτες και με τον έναν και
μοναδικό Θεό τους, τη συγχώρηση των αμαρτιών και την αθάνατη
ζωή. Αυτό το κεφάλαιο ρίχνει την αυλαία στο δραματικό, διάρκειας
δύο χιλιετιών, χρονικό των παγανιστών Ελλήνων ρίχνοντας μια
ματιά σε κάποιες από τις αντιδράσεις, από τον πρώτο αιώνα μ.Χ.
ως τα τέλη του τέταρτου, στην παράξενη νέα θρησκεία που
ασπάζονταν οι πρώτοι χριστιανοί - αντιδράσεις οι οποίες
κυμαίνονται από την ανοχή και ίσως και κάποιον μετρημένο
θαυμασμό ορισμένων παγανιστών διανοουμένων μέχρι την προκλητική
υπεράσπιση του ελληνικού τρόπου ζωής από τον τελευταίο
παγανιστή αυτοκράτορα, τον Ιουλιανό...
