ΗΓΕΤΕΣ, ΠΛΗΘΗ ΚΑΙ Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ
ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ:
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΟΝ
ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ
Αντώνης Τσακμάκης
Ο Θουκυδίδης αφιερώνει σημαντικό μέρος της Ιστορίας του στην
παρουσίαση συζητήσεων που έγιναν δημόσια. Αποδίδει ίση σημασία
στον διάλογο που διεξάγεται ενώπιον συλλογικών σωμάτων,
επιφορτισμένων με την ευθύνη της λήψης αποφάσεων, και στις
ενέργειες που πηγάζουν από τις αποφάσεις αυτές. Οι λόγοι των
Κερκυραίων και των Κορινθίων στο 1° Βιβλίο (1.32-43) σχεδόν
υπερβαίνουν σε έκταση την αφήγηση που ακολουθεί (1.44-55), ενώ
τα γεγονότα που ακολουθούν μετά τον διάλογο για την τύχη της
Μυτιλήνης (3.37-48) δεν καταλαμβάνουν περισσότερο από μία σελίδα
των εκδόσεων της Οξφόρδης (3-49-50). Παρ’ όλα αυτά, ο Θουκυδίδης
είναι ιδιαίτερα προσεκτικός, ώστε πουθενά να μη δώσει την
εντύπωση ότι η τεχνική ενός ρήτορα διαδραμάτιζε από μόνη της
ρόλο καθοριστικό στη διαμόρφωση της πολιτικής στις πολιτικές
κοινότητες της εποχής του. Δίχως αμφιβολία, όσοι λάμβαναν τον
λόγο έδιναν τον καλύτερό τους εαυτό, ενώ και ο ίδιος ο ιστορικός
καταβάλλει σημαντική προσπάθεια προκειμένου να εφοδιάσει όλους
τους λόγους που περιέλαβε στο έργο του με τα δέοντα, τα
κατάλληλα για κάθε περίσταση ρητορικά μέσα, στα οποία
περιλαμβάνονται και τα επιχειρήματα. Είχε ωστόσο την άποψη ότι η
συμπεριφορά των ανθρώπων την ώρα που ψηφίζουν καθορίζεται από
πολύ βαθύτερα και πιο σύνθετα αίτια από ό,τι η δύναμη του
προφορικού λόγου (ο Θουκυδίδης επισημαίνει λ.χ. ότι οι λόγοι δεν
έπαιζαν μείζονα ρόλο στην απόφαση των Σπαρτιατών να κηρύξουν τον
πόλεμο στην Αθήνα: 1.88, βλ. και 1.23.6).
Πώς λοιπόν κατέληγαν σε αποφάσεις τα πολυπληθή σώματα, και
ιδιαίτερα οι συνελεύσεις των δημοκρατικών πόλεων όπως η Αθήνα;
Το έργο του Θουκυδίδη περιέχει έναν μεγάλο όγκο πληροφοριών
σχετικά με την πολιτική επικοινωνία και τον ρόλο της κοινής
γνώμης στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου. Στο κεφάλαιο
αυτό θα εξετάσουμε το φαινόμενο της αλληλεπίδρασης μεταξύ
πολιτικών ηγετών και κοινού, σε μια προσπάθεια να δείξουμε πώς ο
Θουκυδίδης συνέλαβε και αποτύπωσε τους μηχανισμούς της λήψης
αποφάσεων στις Ελληνικές πόλεις-κράτη του 5ου αιώνα.
