Η θάλασσα της γνώσης: τα χαμένα
έργα της αρχαιότητας
Γιάννης
Δρίτσουλας
Ο πάπυρος του Δερβενίου
Ο Ιταλός ιστορικός και φιλόλογος Luigi Canfora, θρηνώντας για τα
χαμένα έργα της αρχαιότητας, έγραψε κάποτε πως η ιστορία της
είναι μια απέραντη θάλασσα και τα έργα που έχουν διασωθεί ως τις
μέρες μας μοιάζουν με μικρά, διάσπαρτα νησάκια· τέτοιο είναι το
μέγεθος της απώλειας των αρχαίων πολιτισμών. Το κόστος αυτό δεν
μπορούμε να το κατανοήσουμε, εκτός αν πέσουμε τυχαία πάνω σ’ ένα
άγνωστο ως σήμερα αρχαίο έργο. Στο προηγούμενο κείμενο
παρακολουθήσαμε την ιστορία της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας.
Στο σημερινό κείμενο θα προσπαθήσουμε να φωτίσουμε την ιστορία
των υπόλοιπων βιβλιοθηκών, αλλά και κάποιων από τα σημαντικότερα
αρχαία έργα που δεν έφτασαν καθόλου ή έφτασαν κακήν κακώς ως
σήμερα.
Ο Πλάτων, γνωστός γκρινιάρης της αρχαιότητας, θεωρούσε ότι τα
βιβλία εμποδίζουν την ανάπτυξη της σκέψης· αν τα ρωτήσεις, δεν
σου απαντούν. Αυτά τα έλεγε στους άλλους βέβαια, γιατί ο ίδιος
φαίνεται να ήταν μανιώδης συλλέκτης των έργων των ποιητών, των
προσωκρατικών φιλοσόφων, καθώς και των σοφιστών, τους οποίους
«περιποιείται» δεόντως στους διάσημους διαλόγους του.
Η πιο σημαντική ιδιωτική βιβλιοθήκη της αρχαιότητας ανήκε στον
Αριστοτέλη. O Σταγειρίτης πίστευε ότι ούτε η επιστήμη ούτε η
ιστορική φιλολογία μπορούσαν να αναπτυχθούν χωρίς τη συστηματική
μελέτη των βιβλίων. Έτσι δημιούργησε μια τεράστια βιβλιοθήκη από
κάθε είδους έργα, χάρη στη δική του περιουσία, αλλά και στα 800
τάλαντα που του έστειλε ο μαθητής του, Μ. Αλέξανδρος από την
Ασία. Χάρη σ’ αυτά, μπόρεσε να γράψει το έργο «Πολιτείες», όπου
αναλύει τα πολιτεύματα 158 πόλεων-κρατών της αρχαιότητας και
πραγματείες για ένα σωρό τομείς· ένα εξίσου τεράστιο έργο....
