Η Προσωκρατική Επιστημονική Επανάσταση
Η συμβολή των φιλοσόφων της Μιλήτου στη μελέτη
του κοσμικού γίγνεσθαι
Κωνσταντίνος Καλαχάνης:
Δρ. Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Επιστημονικός
Συνεργάτης του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών
Ιωάννης Κωστίκας:
Τελειόφοιτος φοιτητής του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου
Αθηνών
Ευστράτιος Θεοδοσίου:
Αν. Καθηγητής Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Αστρονομίας και των
Φυσικών Επιστημών, Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου
Αθηνών
Εισαγωγή
Κατά τον Γάλλο φιλόσοφο
A.
Comte
1798-1857) το ανθρώπινο πνεύμα ακολουθεί τρία στάδια εξελίξεως,
ήτοι θεολογικό, μεταφυσικό και θετικό. Κατά το θεολογικό στάδιο
ο άνθρωπος επινοεί φανταστικά πρόσωπα προκειμένου να τους
αποδώσει τις διάφορες δυνάμεις της φύσεως. Κατά το μεταφυσικό
στάδιο, τη θέση των μυθικών προσώπων παίρνουν αφηρημένες έννοιες
και τέλος στο θετικό στάδιο, αρχίζει πλέον η προσπάθεια
επιστημονικής εξηγήσεως των φαινομένων της φύσεως.
Στην ελληνική φιλοσοφική σκέψη, αναμφισβήτητα το μεταφυσικό
στάδιο ταυτίζεται με τη διδασκαλία του Ορφέα, ενώ το θετικό
στάδιο με την προσπάθεια των Προσωκρατικών για τον καθορισμό της
αρχής του κόσμου, η οποία σηματοδότησε την αρχή της
επιστημονικής σκέψης. Κατά τον 6ο π.Χ. αιώνα στην Ιωνία, οι
μύθοι της δημιουργίας του κόσμου άρχισαν να παραμερίζονται, με
συνέπεια να αναπτυχθεί μια νέα πολιτισμική αντίληψη, κατά την
οποία το Σύμπαν διέπεται από εσωτερική τάξη και κανόνες στους
οποίους η φύση υποτάσσεται.
Η φιλοσοφική και επιστημονική σκέψη πλέον, χαρακτηρίζεται από
την σχέση αιτίου-αιτιατού, όπου έκαστο φυσικό φαινόμενο διαθέτει
ένα αίτιο που το προκαλεί. Οι πρωτοπόροι σε αυτόν τον τρόπο
σκέψεως φιλόσοφοι της Μιλήτου, αφού παρατήρησαν τον κύκλο των
φυσικών φαινομένων, συμπέραναν ότι υπάρχει κάποια αιτία που
προκαλεί έκαστο εξ’ αυτών. Πίσω όμως από την πλειάδα των αιτίων
που προκαλούν τις φυσικές διεργασίες, υπάρχει ένα αρχικό αίτιο,
από το οποίο προέρχεται το παν. Το σύμπαν επομένως κατά τους
Μιλησίους φιλοσόφους είναι ενιαίο, καθώς η προέλευσή του
ανάγεται σε μία αρχή. Συγκεκριμένως, ο Θαλής εντόπιζε την αρχή
στο ύδωρ, ο Αναξίμανδρος στο άπειρον, ενώ ο
Αναξιμένης στον αέρα. Λόγω ακριβώς της αποδόσεως της
δημιουργίας του κόσμου σε μία αρχή, η διδασκαλία των τριών
φιλοσόφων εντάσσεται στο φιλοσοφικό ρεύμα του ενισμού ή
μονισμού, συμφώνως προς το οποίο η αρχή του κόσμου
(πνευματική, υλική, θεϊκή) είναι μοναδική.
Ας δούμε όμως αναλυτικότερα τα βασικά σημεία της
διδασκαλίας των τριών μεγάλων φιλοσόφων της Ιωνίας...
