Η Πυθαγόρεια Φιλία
John Strohmeier
&
Peter Westbrook,
ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ: Η Ζωή και η Διδασκαλία του
Ο
Πυθαγόρας ήταν αυτός που ανακάλυψε το συμπαντικό νόμο της
αλληλεξάρτησης και της αμοιβαίας έλξης, για τον οποίο
χρησιμοποίησε τον απλό όρο
φιλία.
Η φιλία είναι η παγκόσμια δύναμη που έλκει όλα τα στοιχεία της
Φύσης σε αρμονικές σχέσεις. Βοηθά να διατηρείται η τάξη των
πλανητών καθώς αυτοί κινούνται στο στερέωμα και ενθαρρύνει τους
άντρες και τις γυναίκες, αφού καθαρθούν οι ψυχές τους, να
βοηθήσουν ο ένας τον άλλον.
Κάθε άτομο έχει μια ευθύνη,
δίδασκε ο Πυθαγόρας, να παρατηρεί το νόμο της φιλίας σε κάθε
άποψη της ζωής. Οι μαθητές του καλλιεργούσαν τη φιλία μεταξύ
των θεών και των ανθρώπων, για παράδειγμα, μέσα από αναίμακτες
θυσίες και άλλες τελετές, και αυτήν μεταξύ του σώματος και των
τριών μερών της ψυχής μέσα από τη φιλοσοφική έρευνα. Τη φιλία
μεταξύ των πολιτών και μεταξύ των κρατών τη διατηρούσαν μέσα από
νόμους και συνθήκες, και αυτήν ανάμεσα σε σύζυγο, γυναίκα,
παιδιά και γείτονες μέσα από μια αναγνώριση του κοινού τους
σκοπού.
Ο Πυθαγόρας θεωρούσε όλους όσους ενστερνίζονταν αυτόν τον τρόπο
ζωής φίλους και συντρόφους.
Τους αγαπούσε και δίδασκε στους μαθητές του να κάνουν το ίδιο
μέσα από επιγραμματικές φράσεις όπως «Τα αγαθά των φίλων είναι
κοινά» και «Ο φίλος μου είναι το άλλο μου μισό». Όσο οι φίλοι
του ήταν υγιείς, αντλούσε ευχαρίστηση από τη συντροφιά τους και
από τη συζήτηση μαζί τους. Αν αρρώσταιναν, τους περιέθαλπε. Αν
ήταν αποθαρρυμένοι ή στενοχωρημένοι, τους παρηγορούσε με
τραγούδια και ψαλμωδίες. Τόσο γνωστοί ήταν οι μαθητές του για
την φροντίδα του ενός προς τον άλλον, που μέχρι την εποχή του
Χριστιανισμού οι Έλληνες αποκαλούσαν κάθε άτομο εξαιρετικής
ευγένειας «Πυθαγόρειο».
Ο Πυθαγόρας δίδασκε ότι η αντιζηλία και, πάνω απ’ όλα, ο
θυμός πρέπει να εκλείπουν από τη φιλία. Η κριτική έπρεπε
να ασκείται μόνο από τους μεγαλύτερους προς τους νεότερους,
πάντα με προσοχή και με καθαρή πρόθεση. Επίσης, η
εμπιστοσύνη ενός φίλου δεν έπρεπε ποτέ να βεβηλώνεται, ούτε
ακόμη για αστεία, διότι αν γινόταν αυτό μια φορά, δεν θα
μπορούσε ποτέ να επανορθωθεί.
Το ότι ο Πυθαγόρας τιμούσε τόσο πολύ τη φιλία φαίνεται από την
ακόλουθη
ιστορία.
Ο Φιντίας, ένας πυθαγόρειος από τις Συρακούσες, γνωστός για τον
καλό του χαρακτήρα, κατηγορήθηκε ότι συνωμότησε στην απόπειρα
δολοφονίας του τυρράννου Διονυσίου. Οι πολιτικοί αντίπαλοι
συσπειρώθηκαν για να φέρουν ψευδείς αποδείξεις εναντίον του. Ο
Διονύσιος είχε συλλάβει τον Φιντία, ισχυρίστηκε ότι είχε
αδιάτρητες αποδείξεις για την εγκληματική του ενέργεια και τον
καταδίκασε σε θάνατο. Ο Φιντίας αποκρίθηκε ότι η εκτέλεσή του
ήταν αναπόφευκτη και θα εκτιμούσε, ως τελευταίο αίτημα, αν του
δινόταν άδεια για το υπόλοιπο της ημέρας έτσι ώστε να
τακτοποιήσει τις υποθέσεις του. Πρότεινε ως εγγυητή το φίλο του
Δάμωνα, έναν Πυθαγόρειο, με τον οποίο είχε ζήσει και μοιραστεί
τα πάντα.
Ο Διονύσιος εξεπλάγη από αυτό το αίτημα και ρώτησε γιατί ο
Δάμωνας ή οποιοσδήποτε άλλος θα ήταν πρόθυμος να δεχτεί να
φυλακιστεί, με την πιθανότητα να εκτελεστεί στη θέση κάποιου
άλλου. Ο Φιντίας τον διαβεβαίωσε ότι θα το έκανε, και ο Δάμωνας
ήρθε. Μόλις έμαθε την κατάσταση, αμέσως συμφώνησε να παραμείνει
υπό φρούρηση μέχρι να ταχτοποιήσει ο Φιντίας τις υποθέσεις του.
Καθώς η μέρα περνούσε, οι εχθροί του Φιντία προσπάθησαν να
αποθαρρύνουν τον φυλακισμένο τους λέγοντας ότι ο φίλος του είχε
φύγει απ’ την πόλη, ο Δάμωνας όμως έμενε ανεπηρέαστος. Τότε,
καθώς πλησίαζε η δύση του ήλιου, ο Φιντίας ήρθε για να πεθάνει.
Ο Διόνυσος ένιωσε τόση κατάπληξη από αυτή την επίδειξη
απίστευτης αφοσίωσης που αγκάλιασε τους δύο άνδρες και, αφού
ελευθέρωσε τον Φιντία, ρώτησε αν θα μπορούσε να γίνει δεκτός ως
τρίτο μέλος στη φιλία τους. Εκείνοι… αρνήθηκαν το αίτημά του και
επέστρεψαν σπίτι σώοι.
Κάποια άλλη αρχαία ιστορία δείχνει πως οι Πυθαγόρειοι
συμπεριφέρονταν ιδιαίτερα φιλικά στους άλλους της ομάδας τους,
ακόμα και αν αυτοί ήταν ξένοι.
Καθώς έκανε ένα μακρύ ταξίδι, μόνος και πεζός, ένας Πυθαγόρειος
σταμάτησε σ’ ένα πανδοχείο, όπου έπεσε βαριά άρρωστος και για
πολύ καιρό. Τελικά ξόδεψε όλα τα χρήματά που είχε, αλλά ο
πανδοχέας, όχι μόνο από ευγένεια, τον φρόντισε και του παρείχε
οτιδήποτε χρειαζόταν. Συνειδητοποιώντας ότι επρόκειτο να
πεθάνει, ο Πυθαγόρειος σχεδίασε μια εικόνα της
Τετρακτύος
σε μια πλάκα και ζήτησε απ’ τον πανδοχέα, σε περίπτωση που
πεθάνει, να την κρεμάσει έξω κοντά στο δρόμο. «Κάθε άτομο που
αναγνωρίζει αυτό το σύμβολο», είπε, «θα σου ξεπληρώσει όλη τη
βοήθεια που μου προσέφερες».
Ο Πυθαγόρειος πέθανε λίγο μετά και ο πανδοχέας ανέλαβε τις
λεπτομέρειες της κηδείας του χωρίς καμία προσδοκία
ανταλλάγματος. Από σεβασμό προς το αίτημα του νεκρού, τοποθέτησε
το σύμβολο έξω από το πανδοχείο του παράλληλα προς το δημόσιο
δρόμο.
Πέρασαν πολλά χρόνια, ώσπου μια μέρα έτυχε να περάσει από αυτόν
τον δρόμο κάποιος άλλος Πυθαγόρειος. Μόλις είδε το σύμβολο
αμέσως κατάλαβε και πήγε στον πανδοχέα για να μάθει ποιος είχε
τοποθετήσει την πλάκα εκεί. Όταν έμαθε τι είχε συμβεί, πλήρωσε
τον ξενοδόχο γενναιόδωρα, με ποσό πολύ μεγαλύτερο από αυτό που ο
τελευταίος είχε ξοδέψει.
Υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα για την πυθαγόρεια φιλία, που
δείχνουν τις λειτουργίες ενός συμπαντικού νόμου που όχι μόνο
οδηγεί τους άντρες και τις γυναίκες να υπηρετούν ο ένας τον
άλλον, αλλά επίσης ενώνει πλανήτη με πλανήτη και τον ουρανό με
τη Γη. «Κανείς δεν θα βρει», δίδασκε ο Πυθαγόρας, «ούτε σε
λέξεις ούτε σε τρόπους ζωής τίποτε τελειότερο από αυτό».
