Η Φάλαγγα των Ελλήνων οπλιτών
Oι
Έλληνες δημιουργούν έναν από τους πρώτους
σπουδαίους στρατηγικούς σχηματισμούς στην στρατιωτική ιστορία
Στάδια της ανάπτυξης της φάλαγγας - Η φάλαγγα των Σπαρτιατών- H
Λοξή φάλαγγα -Η Μακεδονική φάλαγγα- Προέλευση της κλασσικής
φάλαγγας -Η επινόηση της φάλαγγας- Φάλαγγα κατά φάλαγγα
Με τον όρο φάλαγγα ονομάστηκε στην Ελλάδα την αρχαιότητα η
παραλληλόγραμμη διάταξη μάχης με ιδιαίτερη οργάνωση από οπλίτες
που πολεμούσαν σε πυκνή παράταξη με τα δόρατά τους προτεταμένα.
Οι οπλίτες αυτοί, έφεραν βαρύ οπλισμό και μεγάλες ασπίδες. Κατά
συνέπεια, η φάλαγγα ήταν σαν μια κινούμενη μάζα ανθρώπων και
μετάλλου, καθώς κάθε οπλίτης έφερε οπλισμό που ξεπερνούσε τα 25
κιλά.
Δημιουργοί και οργανωτές αυτού του είδους της στρατιωτικής
παράταξης φέρονται στη Παγκόσμια Ιστορία οι Αρχαίοι Έλληνες.
Πρώτος ο Όμηρος στην Ιλιάδα είναι εκείνος που κάνει χρήση του
όρου με τη γενική σημασία της πολεμικής παράταξης. Ωστόσο,
πρώτος ο Μιλτιάδης χρησιμοποίησε τη φάλαγγα σε μάχη. Αργότερα, ο
Επαμεινώνδας θα εφαρμόσει με την φάλαγγα του, μια τακτική που
έμεινε στην ιστορία ως λοξή φάλαγγα, επειδή δεν ενεπλέκωντο
ολόκληρος ο σχηματισμός σε μάχη την ίδια στιγμή, αλλά σταδιακά
και ήταν ενισχυμένη με περισσότερο βάθος στο σημείο που θα
αντιμετώπιζε την ισχυρότερη μονάδα του εχθρού. Κατά τους
Μακεδονικούς χρόνους φάλαγγα πλέον ονομάζεται και το, υπό ενός
εκάστου στρατηγού – αρχηγού, στράτευμα όπως η φάλαγγα του
Φιλίππου, η φάλαγγα του Περδίκκα κλπ.
Πράγμα που σημαίνει ότι το είδος αυτό στρατιωτικού σχηματισμού
είχε πλέον γενικευθεί στον ελλαδικό χώρο. Αυτό σε αντίθεση με
την κατά ομάδες ή φυλές παράταξη των «βαρβάρων» χωρίς όμως τη
συγκρότηση του βάθους και της συνοχής της ελληνικής φάλαγγας.
Κάθε
πόλη-κράτος,
είχε την φάλαγγα της αποτελούμενη από όσους οπλίτες μπορούσε να
διαθέσει. Η Ελληνική φάλαγγα της ύστερης κλασσικής περιόδου,
όπως σήμερα έχει αξιολογηθεί, αποτελούσε τη μεγαλύτερη
στρατιωτική μονάδα της εποχής, αφού αριθμούσε 16.384 οπλίτες.
Λεγόταν δε και «τετραφαλαγγία» και χωριζόταν σε δύο «διφαλαγγαρχίες»
με 8.192 οπλίτες έκαστη. Η κάθε «διφαλαγγαρχία» περιελάμβανε δύο
«φαλαγγαρχίες» με 4.096 οπλίτες η κάθε μια διοικούμενες υπό του
φαλαγγάρχου ή στρατηγού. Κατά τη παράταξη σε μάχη η φάλαγγα, το
πρώτο μισό του 5ου αιώνα π.Χ. είχε βάθος 8 ζυγών. ενώ κατα τη
περίοδο της μεγάλης ακμής της, στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ.
είχε βάθος 12-16 ζυγών. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της μάχης της
Μαντίνειας η Θηβαϊκή φάλαγγα παρατάχθηκε με βάθος 50 ζυγών. Η
φάλαγγα διακρινόταν στο «δεξιό» και το «αριστερό κέρας» και το
«μέσον» που αποκαλούνταν «ομφαλός».
Η κύρια τακτική που εφάρμοζε η φάλαγγα ήταν ο ωθισμός, της
άσκησης, δηλαδή, πιέσεως στην αντίπαλη παράταξη. Πιο
συγκεκριμένα, οι πίσω γραμμές έσπρωχναν (ωθούσαν) τις
μπροστινές, οι οποίες με την σειρά τους, έσπρωχναν τις πρώτες
γραμμές του εχθρού. Έτσι, στις πρώτες 2-4 γραμμές της αντίπαλης
παράταξης, ασκούνταν τρομερή πίεση, με αποτέλεσμα πολλοί
πολεμιστές, μην αντέχοντας, να πέφτουν στο έδαφος και να
ποδοπατούνται από την προελαύνουσα αντίπαλη παράταξη. Κατά αυτόν
τον τρόπο κρίνονταν, κυρίως, οι μάχες μεταξύ οπλιτών, για αυτό
και οι νεκροί της σύγκρουσης ήταν λίγοι. Εκεί όπου υπήρχαν οι
περισσότερες απώλειες, ήταν η καταδίωξη, κατά την οποία οι
ηττημένοι οπλίτες διέλυαν τον σχηματισμό τους και υποχωρούσαν
άτακτα. Συνεπώς, οι οπλίτες που υπηρετούσαν στη φάλαγγα έπρεπε
να είναι γυμνασμένοι και να έχουν εξαιρετική φυσική κατάσταση...
