www

www.ekivolos.gr

http://ekivolosblog.wordpress.com

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: ekivolos@gmail.com

«Όποιος σκέπτεται σήμερα, σκέπτεται ελληνικά,

«Κάθε λαός είναι υπερήφανος για την πνευματική του κτήση. Αλλά η ελληνική φυλή στέκεται ψηλότερα από κάθε άλλη, διότι έχει τούτο το προσόν, να είναι η μητέρα παντός πολιτισμού.»

U.Wilamowitz

ΕΣΤΙΑΖΟΥΜΕ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ
«Τό ἑλληνικό μέτρον εἶναι τό πένθος τοῦ Λόγου» *Παναγιώτης Στάμος*
Κλασσικά κείμενα-αναλύσεις	Εργαλεία Φιλολόγων	Συνδέσεις	Εμείς και οι Αρχαίοι	Η Αθηναϊκή δημοκρατία
Αρχαία Σπάρτη	ΣΧΕΤΙΚΗ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ		Θουκυδίδης	Το Αθηναϊκό πολίτευμα

Η διάκριση των αρετών και η αρετή της φιλίας

κατά τον Αριστοτέλη

Γεώργιος Σαλαμούρας

Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών

E-mail address: salamouras.g@gmail.com ORCID ID: https://orcid.org/0000-0002-5000-6588

Περίληψη

Ως αρετές ορίζονται, κατά τον Αριστοτέλη, εκείνες οι «ἕξεις» που είναι άξιες επαίνου: «τῶν ἕξεων δέ τάς ἐπαινετάς ἀρετάς λέγομεν». Διακρίνονται σε δυο κατηγορίες, στις διανοητικές και τις ηθικές. Η φιλία, κατά τον Σταγειρίτη φιλόσοφο, θεωρείται κορυφαία αρετή, ανώτερη και από τη δικαιοσύνη. Συγκεκριμένα, ο Αριστοτέλης, ο οποίος αφιέρωσε το Η' και το Θ' βιβλίο των Ήθικων Νικομαχείων στη λεπτομερή ανάλυση της φιλίας, παρατήρησε ότι η φιλία εξασφαλίζει ισχυρότερους δεσμούς μεταξύ των πολιτών και, κατ' επέκταση, αποτελεί συνεκτικό δεσμό των πόλεων. Ο ενάρετος άνθρωπος ενεργεί με ελεύθερη βούληση, χαίρεται να πραγματοποιεί καλές πράξεις, ενώ λυπάται όταν διαπράττει το κακό. Ο άνθρωπος, για να είναι ευδαίμων, πρέπει απαραιτήτως να ενδιαφέρεται για τα αγαθά της ψυχής του, οφείλει να είναι ενάρετος καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του και όχι μόνο για ένα μικρό χρονικό διάστημα: «δοκεῖ δ’ ὁ εὐδαίμων βίος κατ’ ἀρετήν εἶναι».

Με το παρόν δοκίμιο εστιάζουμε την προσοχή μας στις ηθικές αντιλήψεις του Σταγειρίτη φιλοσόφου, οι οποίες κυρίως εμπεριέχονται με τον πιο αξιόπιστο τρόπο στα Ηθικά Νικομάχεια.^[1] Ειδικότερα, επικεντρώνουμε το ενδιαφέρον μας στην διάκριση των αρετών, και συγκεκριμένα στην αρετή της φιλίας. Στην πραγματικότητα, σκοπός των Ηθικών Νικομαχείων - σχεδόν στο σύνολό τους - είναι μια διεξοδικότατη διερεύνηση περί της αρετής, η οποία είναι απαραίτητη προϋπόθεση για το αγαθό και την κατάκτηση της ευδαιμονίας.

Η φιλία θεωρείται από τον Αριστοτέλη, ως μια εξαιρετικά σημαντική αρετή ή μια ενέργεια «μετ' ἀρετῆς», απαραίτητη για τη ζωή του ανθρώπου. Δύναται να διακριθεί σε τρία είδη, ωστόσο μόνο η τέλεια φιλία, η «κατ' αρετήν», οδηγεί τον άνθρωπο στην ηθική του τελείωση και στην ευδαιμονία. Στη λεπτομερή ανάλυση για τη φιλία ο Αριστοτέλης παρατήρησε ότι από πολιτική άποψη η φιλία έχει ιδιαίτερη βαρύτητα, καθ' όσον εξασφαλίζει ισχυρότερους δεσμούς μεταξύ των πολιτών και αποτελεί, όπως επισήμανε, συνεκτικό δεσμό των πόλεων. Ο ενάρετος ή φρόνιμος ενεργεί με ελεύθερη βούληση, χαίρεται να πραγματοποιεί καλές πράξεις και λυπάται όταν διαπράττει το κακό. Ο άνθρωπος, για να είναι ευδαίμων, πρέπει απαραιτήτως να ενδιαφέρεται για τα αγαθά της ψυχής του· οφείλει να είναι ενάρετος καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του και όχι μόνο για ένα μικρό χρονικό διάστημα.^[2]

^{(Λήψη ολόκληρου του αρχείου)}

^[1] Οι ηθικές απόψεις του Άριστοτέλους δύνανται επίσης να αναζητηθούν στα Ήθικά Ευδήμεια, στα Ήθικά Μεγάλα και στα Πολιτικά.

^[2] Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια (στο εξής Η. Ν.), μετάφραση Δ. Λυπουρλής, τ. 1-2 (Θεσσαλονίκη: Ζή- τρος, 2006). Βλέπε Κ¹ 1177 a 2-3: «δοκεῖ δ' ὁ εὐδαίμων βίος κατ' ἀρετήν εἶναι». Βλέπε επίσης Ευαγγελία Μαραγγιανού-Δερμούση, Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι (Αθήνα: Da Vinci, 2014), 498.