Η ΑΙΤΙΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ
ΠΗΓΗ:
http://gosuccess.eu/2013/03/i-etiotita-sto-ergo-tou-thoukididi/
Το έργο του Θουκυδίδη κατέχει ξεχωριστή θέση ως η πρώτη καταγραφή της ιστορίας
που διακρίνεται από επιστημονικό και ορθολογιστικό πνεύμα. Ο Θουκυδίδης
αποτυπώνει καλύτερα από οποιονδήποτε σύγχρονό του το πνευματικό κλίμα της εποχής
του. Πρώτος αυτός ζητά να ερμηνεύσει τα ιστορικά συμβάντα ορθολογιστικά, δηλαδή
ως αποτελέσματα της δράσης ενδοκοσμικών παραγόντων, αποκλείοντας από το έργο του
κάθε αναφορά στους θεούς και στην επίδραση υπερφυσικών δυνάμεων (Γεωργοπαπαδάκος
1982: 26).
Η
Ἱστορία του
Θουκυδίδη αποτελεί μία μελέτη της προσπάθειας του ανθρώπου να υποτάξει τον κόσμο
μέσα από τη νόηση (Parry 1981: 181). Σαφώς επηρεασμένος από τη διδασκαλία των
σοφιστών, ο Θουκυδίδης προβάλλει την πίστη του στον νου και τον ανθρώπινο λόγο, αναγνωρίζοντας ότι «η ζωή είναι σε μεγάλο βαθμό λογική και διέπεται
από τάξη» (Finley 2006: 318). Σε αυτήν ακριβώς την πίστη βασίζεται και η
δυνατότητα της προγνώσεως, που όχι μόνο διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο
μέσα στο έργο αλλά το καταξιώνει και ως
κτῆμα ἐς ἀεὶ (Ι
22) (Γεωργοπαπαδάκος 1982: 15-6).
Παρόλα αυτά, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Θουκυδίδης αναγνώριζε την
αδυναμία της σκέψης να εξουσιάσει πλήρως τη ζωή, καθώς υπάρχει πάντοτε μια
περιοχή της ζωής που δεν μπορεί ποτέ να προβλεφθεί ακριβώς (Finley 2006: 317-8).
Εδώ έγκειται αυτό που ονομάζουμε τύχη, η έννοια της οποίας στον Θουκυδίδη
φαίνεται να είναι σύμφωνη με την αντίληψη των Ιπποκρατικών. Η τύχη στον
Ιπποκράτη και τη σχολή του δεν έχει υπερφυσικό χαρακτήρα, γίνεται όρος για
εκείνο που δεν μπορεί να προσδιορίσει η ανθρώπινη διάνοια, για το αστάθμητο (όχι
όμως και υπερφυσικό) στοιχείο εκείνο που πολλές φορές επιδρά στα ανθρώπινα
(Γεωργοπαπαδάκος 1982: 16-7, Sullivan 1972: 39-40).
Έτσι, ενώ στον Θουκυδίδη όλα τα ανθρώπινα μέσα υποτάσσονται, τελικά,
στην πνευματική ικανότητα, υπάρχει ένα στοιχείο που μένει στο περιθώριο. Αυτό
δεν είναι άλλο από την τύχη,
στην οποία παραχωρεί την πρέπουσα θέση μέσα στο έργο του, χωρίς αυτό να
σημαίνει, βέβαια, ότι η τύχη
έχει κυρίαρχη θέση στην Ἱστορία
(De Romilly 1988: 175). Ο Θουκυδίδης οργανώνει την
Ἱστορία
του με τέτοιο
τρόπο ώστε να μπορούμε να διακρίνουμε δύο περιοχές της ανθρώπινης δράσης, τη
σκέψη, που εκφράζεται με τον λόγο, και την κατεξοχήν δράση, δηλαδή τα πραγματικά
γεγονότα που λαμβάνουν χώρα, και διερευνά τη μεταξύ τους σχέση (Parry 1981: 182,
Edmunds 1975: 212). Στο πλαίσιο αυτό προβάλλεται ιδιαίτερα η αντίθεση
γνώμη
– τύχη, η οποία απαντά πολύ συχνά μέσα στο έργο, αν και όχι
πάντοτε ρητώς εκπεφρασμένα (Edmunds 1975: 2).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Γεωργοπαπαδάκος 1982 = Α. Γεωργοπαπαδάκος,
Εκλεκτά Μέρη από τον Θουκυδίδη, Θεσσαλονίκη 1982.
De Romilly 1988 = Jacqueline De Romilly,
Ιστορία και Λόγος στον Θουκυδίδη, μτφρ. Ελένη Ι. Κακριδή (τίτλος πρωτοτύπου
Histoire et Raison chez Thucydide, Paris 1967), Αθήνα 1988.
Edmunds 1975 = LowellEdmunds,
Chance and Intelligence in Thucydides,Cambridge,Massachusetts 1975.
Finley 2006 = John H. Finley,
Θουκυδίδης,
μτφρ.
Τάσος Κουκουλιός, (τίτλος πρωτοτύπου
Thucydides, Oxford 1942), Αθήνα 20067.
Parry 1981 = Adam Milman Parry,
Logos and Ergon in Thucydides, New York 1981.
Sullivan 1972 = D.Fr. Sullivan,
Patterns of Causation in Thucydides’ Narrative of the Archidamian War,Chapel
Hill 1972.
