Επίκουρος
και εξουσία
του
Μπάμπη
Πατζόγλου
Το κείμενο που ακολουθεί
αποτελεί την εισήγηση που πραγματοποίησε ο Μπάμπης
Πατζόγλου
στην συνάντηση των Φίλων της Επικούρειας
Φιλοσοφίας "Κήπος των Αθηνών"
την Πέμπτη 28 Ιανουαρίου
2010.
Αγαπητοί φίλοι!
Στο παρόν κείμενο, θα μας απασχολήσει
η σφοδρή σύγκρουση του Επίκουρου με την εξουσία.
Σύγκρουση, η οποία συμπυκνώνεται σε δύο λέξεις που είναι
το «Λάθε Βιώσας.». Αυτό το «Λάθε Βιώσας» που σημαίνει να
ζεις στην αφάνεια, ή να περνάς την ζωή σου απαρατήρητος.
Τι σημαίνει όμως να ζεις στην αφάνεια; Άραγε εδώ έχουμε
να κάνουμε με μία άρνηση; με μία αποχή; Μήπως έχουμε να
κάνουμε με μία αδιαφορία προς τα κοινά; Με μία απαξίωση;
Όμως η άρνηση αυτή, γίνεται κατάφαση από μόνη της.
Το να ζεις στην αφάνεια έχει διττή σημασία και η μία
είναι το βόλεμα και η άλλη, η παθητική αντίσταση με το
κατεστημένο. Και αυτό δίχασε και τους Επικούρειους αλλά
και τους άλλους ανθρώπους.. Αλλά όπως θα δούμε παρακάτω
σαφώς ο Επίκουρος δεν εννοούσε το βόλεμα.
Το να περνάς την ζωή σου απαρατήρητος όντως τρίζει τα
θεμέλια του συστήματος.
Η αποχή είναι από μόνη της ένα χαστούκι στους τεχνικούς
της εξουσίας .
Και την απαξίωση την τρέμουν όλοι. Την τρέμουν
περισσότερο και από το γιαούρτωμα. αλλά και από το να τα
κάνεις, όλα γυαλιά καρφιά
Εδώ μας διαφωτίζει με σαφήνεια ο πρώτος και μεγάλος
σύγχρονος επικούρειος, ο Χαράλαμπος Θεοδωρίδης λέγοντας
για το λάθε βιώσας. «Απόφευγε τις μωρές επιδιώξεις, τις
πράξεις που προκαλούν αντίδραση, ταράζουν την γαλήνη σου
και σε κατεβάζουν στο επίπεδο των αφώτιστων και των
χυδαίων . Τιμές και δόξες σαν εκείνες δεν έχουν αξία»
Ακόμα βλέπουμε πως από τις πράξεις του, ούτε ο Επίκουρος
έζησε σε αφάνεια , σε ιδιωτεία και δεν βολεύτηκε ποτέ.
Διότι αν βολευότανε δεν θα δημιουργούσε ούτε την σχολή
του, ούτε τα έργα του, ούτε τον κήπο. Ούτε βολεύτηκαν οι
μαθητές του, ούτε και οι κατοπινοί Επικούρειοι.. Άλλωστε
ο Επίκουρος δεχόταν την προπαγάνδα με την έννοια του
παραδείγματος προς μίμηση. Και μάλιστα και γι’ αυτό
είμαστε και εμείς εδώ. Για να διαφωτίσουμε και για να
διαφωτιστούμε. Ακόμα οι μαρτυρίες και οι οδηγίες του
Επίκουρου για την φιλία, την ευτυχία και την ηδονή, μας
κάνει να δούμε συμβολικά και πρακτικά αυτήν την ρήση.
Μας φωνάζει να αποσυρθούμε από τα κοινωνικά προβλήματα,
με τα οποία μας φορτώνουν και τα οποία δεν είναι δικά
μας και να ασχοληθούμε επιτέλους μόνο μ’ αυτά που μας
απασχολούν.
Μας λέει να ζούμε με αυτάρκεια για να είμαστε ελεύθεροι.
Και φτιάχνει τον κήπο. Έναν κήπο αυτάρκη που η εξουσία
δεν χωρά εκεί μέσα. Και αν τον δούμε από άλλη οπτική
γωνία, άραγε ο κήπος τι μπορεί να συμβολίζει; Μήπως μία
ουτοπική κοινωνία; Μήπως μία αναρχική, αν θέλετε, ομάδα;
Ή μήπως την απαλλοτρίωση της ανθρώπινης ψυχής;
Για να δούμε!
Όμως πριν απαντήσουμε στα ανωτέρω ερωτήματα καλό θα
είναι να φανερώσουμε, τι καθεστώς επικρατούσε στην
άλλοτε… των Αθηναίων πολιτεία. Όπως θα δούμε εκείνοι οι
καιροί ήταν η εποχή της παρακμής. Της παρακμής της κάθε
αξίας και του ευτελισμού σε κάκιστο βαθμό, των ηθών.
Ήταν η εποχή της αποθέωσης του παραλόγου και της
νομιμοποίησης του. Ήταν η εποχή…..Και αν συγκρίνουμε
τους καιρούς αυτούς, μοιάζουν σε πολλά με την σημερινή
εποχή.
***
Ως γνωστό ο Επίκουρος γεννήθηκε το 341 π.χ. στον δήμο
Γαργηττού και πέθανε το 270 π.χ. Αν και οι γονείς του
κατάγονταν από ένδοξη και πλούσια οικογένεια
μετανάστευσαν λόγω φτώχειας μαζί με άλλους Αθηναίους
κληρούχους στην Σάμο.
Όταν ήταν τριών ετών, δηλαδή το 338 π.χ. έγινε η μάχη
της Χαιρώνειας.
Στην μάχη αυτή ηττήθηκε, εκτός των άλλων και Δημοκρατία.
Αυτή η χωρίς επιθετικούς προσδιορισμούς πραγματική
Δημοκρατία η οποία συνοψίζεται στην περιγραφή που μας
διασώζει ακόμα και ο ολιγαρχικός Αριστοτέλης και που
είναι Δημοκρατικόν μεν το κληρωτάς είναι τας αρχάς, το
δε αιρετάς ολιγαρχικόν.
Το 323, όταν δηλαδή ήταν σε ηλικία 18 ετών, ο Επίκουρος
έρχεται στην Αθήνα από την Σάμο για να υπηρετήσει την
θητεία του.
Το έτος όμως αυτό είναι σημαδιακό και για την Ελληνική
ιστορία και για τον κόσμο ολόκληρο. Διότι εκείνο το έτος
πέθανε ο Μ. Αλέξανδρος αφ’ ενός και αφ’ ετέρου με την
είδηση του θανάτου του Μ. Αλεξάνδρου ξεκινά ο Λαμιακός
πόλεμος.
Με πρωταγωνίστρια την Αθήνα και τις σύμμαχες προς αυτήν
πόλεις, δόθηκε ο τελευταίος πόλεμος ενάντια στην
μοναρχία και στην επαναφορά της Δημοκρατίας.. Δυστυχώς
μετά από ένα χρόνο, το 322, ο πόλεμος αυτός χάθηκε από
τις ενωμένες συμμαχικές πόλεις. Και τότε η Αθήνα
υποχρεώθηκε να δεχθεί το ολιγαρχικό καθεστώς που της
επέβαλαν οι Μακεδόνες. Την ανάγκασαν να δεχθεί ισχυρή
μακεδονική φρουρά υπό την αρχηγία του Μένυλλου. Φρουρά
που εγκαταστάθηκε στην Μουνιχία Ενώ η διοίκηση των
Αθηνών δόθηκε σε αυτούς κατοίκους που διέθεταν την
ανάλογη περιουσία. Η ιστορία μας λέει πως μετά τον
θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου είχε τοποθετηθεί ως στρατηγός
και Αυτοκράτωρ της Ευρώπης, ο Αντίπατρος
Ο Επίκουρος μετά την στρατιωτική του θητεία φεύγει από
την Αθήνα και πηγαίνει και στον Κολοφώνα, μια πόλη
απέναντι από την Σάμο, για να συναντήσει την οικογένειά
του. Την οικογένειά του, η οποία είχε καταφύγει εκεί,
διότι η Σάμος είχε χαθεί από τους Αθηναίους κατά τον
Λαμιακό πόλεμο. Και διότι ο επίτροπος του βασιλικού
θρόνου ο Περδίκκας αποφάσισε την εκδίωξη των Αθηναίων
κληρούχων από την Σάμο. Μετά πηγαίνει στην γειτονική
πόλη Τέω και τέλος στην Ρόδο όπου συνεχίζει τις σπουδές
του.
Μετά τον Λαμιακό πόλεμο ο Αντίπατρος ορίζει ως διάδοχο
του θρόνου του τον Πολυπέρχοντα Επειδή ο Πολυπέρχων, αν
και έμπειρος, δεν ήταν γαλαζοαίματος δυσαρεστεί τα μάλα
τον μεγαλύτερο γιο του Αντίπατρου τον Κάσσανδρο. Έτσι
συμμαχεί με τους ντόπιους συμμάχους καθώς και με το
βασιλέα της Αιγύπτου τον Πτολεμαίο τον Σωτήρα και
καταλαμβάνει την εξουσία.
Ο Κάσσανδρος ,αυτός ο γιος Αντίπατρου και της
Θεσσαλονίκης, η οποία ήταν αδελφή του Μ. Αλεξάνδρου,
εκτός των άλλων πολέμων που έκανε, και τους οποίους τους
έκανε, ένεκα της φιλοδοξίας του, ήταν και ο πιο
πανούργος, ύπουλος και θρασύδειλος εκ των επιγόνων του
Μ. Αλεξάνδρου. Για την ιστορία σας παραθέτω μερικά από
τα εγκλήματά του. Σκότωσε την μάνα του Αλέξανδρου την
Ολυμπιάδα και το έτος 310 π.χ. σκότωσε και τον γιο του
Μ. Αλέξανδρου τον Αλέξανδρο τον Δον και την γυναίκα του
Μ. Αλεξάνδρου, την Ρωξάνη κ.α. Η δε πολιτική του ήταν
ίδια με τον πατέρα του. Ήθελε τις Ελληνικές πόλεις, όχι
ως σύμμαχες αλλά ως υποτελείς.
Έτσι στα 317 π.χ. όρισε εγκάθετο επιστάτη τον ολιγαρχικό
μαθητή του Αριστοτέλη, τον Δημήτριο τον Φαληρέα ο οποίος
έμεινε στο αξίωμα αυτό για δέκα έτη.
Στην Αυτοκρατορία του Αλέξανδρου μαίνονταν σε έντονο
βαθμό, οι τραγικοί απ’ όλες τις απόψεις, πόλεμοι των
επιγόνων. Πόλεμοι παράλογοι και όνειδος για την ιστορία
της Ελλάδος. Πόλεμοι καταστρεπτικοί, εξευτελιστικοί και
εξουθενωτικοί. Ήταν δε τόσο εξουθενωτικοί που έδωσαν την
Ελλάδα ως μασημένη τροφή στο στόμα των Ρωμαίων.
Στο μεταξύ ο Επίκουρος αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του,
σε ηλικία 30 ετών, δηλαδή γύρω στο 311 π.χ,. μεταβαίνει
στην πόλη της Μυτιλήνης όπου άρχισε να διδάσκει
φιλοσοφία. Όμως οι επαναστατικές του ιδέες ενόχλησαν την
ντόπια ολιγαρχία και υποψιαζόμαστε ότι απειλήθηκε και η
ζωή του. Έτσι εγκατέλειψε την Μυτιλήνη και πέρασε
απέναντι στην Λάμψακο. Δηλαδή έφυγε από την επικράτεια
που ήλεγχε ο απολυταρχικός δικτάτορας επίγονος του Μ.
Αλεξάνδρου Αντίγονος ο Αος ο Κύκλωψ ή μονόφθαλμος και
πήγε στην επικράτεια του φιλελεύθερου επίγονου του
Λυσίμαχου. Στην Λάμψακο έμεινε για μια πενταετία και
δημιούργησε σχολή.
Στην Αθήνα πάλι το 307 μπαίνει αιφνιδιαστικά στον
Πειραιά ο γιος του Αντίγονου του Αου του μονόφθαλμου, ο
Δημήτριος ο Πολιορκητής. Αυτός αντί να επιτεθεί εναντίον
της φρουράς που στρατοπέδευε, όπως ελέχθει στην
Μουνιχία, συγκέντρωσε τον κόσμο και με έναν δημοκρατικό
βερμπαλισμό τους είπε πως ήρθε για να τους απελευθερώσει
και ότι θα επαναφέρει το παλιό πολίτευμα, την
δημοκρατία.
Οι Αθηναίοι τότε τον υποδέχθηκαν σαν ελευθερωτή, από την
τυραννία του Δημητρίου του Φαληρέως και σαν Θεό. Μάλιστα
ψήφισαν και νόμο που απαγόρευε την λειτουργία όλων των
υπαρχουσών φιλοσοφικών σχολών. Δηλαδή την Πλατωνική
Ακαδημία και το Λύκειο του Αριστοτέλη οι οποίες με τις
ολιγαρχικές ιδέες που προωθούσαν, είχαν φέρει πολλά
δεινά στην Αθήνα.
Όμως η απαγόρευση αυτή δεν μπορούσε να διαρκέσει πολύ σε
μία πόλη με φιλοσοφική παράδοση όπως ήταν η Αθήνα Ένα
χρόνο μετά ψηφίστηκε ένας άλλος νόμος που επέτρεπε σ’
όποιον ήθελε να δημιουργήσει την δική φιλοσοφική σχολή.
Έτσι ξανανομιμοποιήθηκαν, η Ακαδημία και το Λύκειο.
Ο Επίκουρος άδραξε της ευκαιρίας και μετέφερε την σχολή
του από την Λάμψακο στην Αθήνα το 306 π.χ.
Στο μεταξύ ο Δημήτριος ο Πολιορκητής υποσχέθηκε στους
πρώην πολίτες χρηματική ενίσχυση προκειμένου να
ξαναφτιάξουν τον στόλο τους. Εκείνοι τότε προς τιμήν του
μετονόμασαν δύο φυλές της Αθήνας με τα ονόματα του
πατέρα του και του ιδίου.
Κατόπιν το «παλικάρι» αυτό έδωσε πολλές μάχες με
διάφορους διεκδικητές της αυτοκρατορίας του Αλεξάνδρου.
Κυνήγησε δε τον Κάσσανδρο έως τις Θερμοπύλες. Τον
Κάσσανδρο ο οποίος ξανά πολιορκούσε την Αθήνα. Ο
Πλούταρχος μας αναφέρει ότι η πλειοψηφία των Αθηναίων ,
για την πράξη του αυτή, του έδωσε ένα δωμάτιο στον
Παρθενώνα, όπου αυτός το μετέτρεψε σε γαμιστρώνα. Διότι
εκτός από πολεμιστής ήταν και πολύ φιλήδονος. Και
μάλιστα είχε πολλές ερωμένες. Παρήγγειλε δε να μαζευτεί
ένα μεγάλο χρηματικό ποσό το οποίο το έδωσε και στην
επίσημη ερωμένη του την Λαμία, αλλά και στις άλλες
ερωμένες του, για να αγοράσουν καλλυντικά.
Μετά θέλησε να γίνει αποδεκτός στα ανώτερα θρησκευτικά
μυστήρια . Πράγμα που δεν ήταν αποδεκτό σύμφωνα με τους
θρησκευτικούς νόμους καθώς η μύηση ήταν αυστηρά
προσδιορισμένη από χρονικά όρια. Οι Αθηναίοι έφτασαν στο
σημείο να μετονομάσουν κάποιους μήνες για να γίνει
αποδεκτό το αίτημα του.
***
Όταν λοιπόν ήρθε ο Επίκουρος στην Αθήνα, σε ηλικία 35
ετών, την βρήκε σ’ αυτό το μαύρο της το χάλι. Η παλιά
δημοκρατία των Αθηναίων πολιτών δεν υπήρχε πια. Αι
Αθήναι είχαν μετατραπεί σε Αθήνα. Διότι οι άνθρωποι που
την αποτελούσαν είχαν αλλοτριωθεί, εξανδραποδιστεί και
ξεφτιλιστεί.
Ποιος ξέρει τι τυραννία θα είχαν υποστεί από τον
επιστάτη τους, τον Δημήτριο τον Φαληρέα ώστε να δεχθούν
το λιγότερο κακό. Τον Δημήτριο τον Πολιορκητή ως
ελευθερωτή και ως Θεό. Και αυτά τα πράγματα τα
αφουγκραζότανε, τα έβλεπε και τα υπέμεινε ο Μεγάλος μας
Δάσκαλος.
Πράγματι ήταν μεγάλη η ξεφτίλα εκ μέρους των Αθηναίων να
μετονομάσουν δύο από τις δέκα φυλές τους με τα ονόματα
των λιγότερο σφαλερών τυράννων τους. Και άραγε το
γεγονός αυτό, δεν αποτέλεσε ύβρη για τους ένδοξους
προγόνους τους; Δεν αποτέλεσε ύβρη και αιδώ το να του
παραχωρήσουν δωμάτιο στον Παρθενώνα ώστε να το
μετατρέψει σε γκαρσονιέρα με θέα;. Δεν αποτέλεσε όνειδος
το να μετονομάσουν τους μήνες ώστε ο Δημητράκης να γίνει
αποδεκτός στα θρησκευτικά μυστήρια ικανοποιώντας έτσι
την μωροματαιοδοξία του; .
Αυτά και άλλα έζησε και έβλεπε ο Σεβαστός Δάσκαλος την
εποχή εκείνη της παρακμής. Έβλεπε επίσης και την
κατάντια όλων των Ελλήνων που είχαν εμπλακεί, σε
παράλογους, καταστρεπτικούς και φθοροποιούς για την
ψυχική υγεία, εμφυλίους πολέμους
Με λίγα λόγια στα 46 χρόνια που έζησε ο Επίκουρος στην
Αθήνα, η πόλη γνώρισε 6 πολέμους 4 εισβολές και
πολιορκίες, 4 αλώσεις και κατοχές. Οι θεσμοί του
πολιτεύματος που λειτούργησαν ικανοποιητικά επί 3 αιώνες
καταρρέουν. Οι κάτοικοι διαχωρίζονται και επιζητούν
εξουσία για να μπορούν να νέμονται για δικό τους όφελος
το δημόσιο χρήμα. Οι απλοί άνθρωποι ζούσαν μέσα στην
ανασφάλεια, την αβεβαιότητα, τον φόβο. Παρ’ όλη την
ανάπτυξη του εμπορίου με τις νέες αγορές που
δημιούργησαν οι κατακτήσεις του Μ Αλεξάνδρου, οι
ελεύθεροι μικροϊδιοκτήτες και οι μικροπαραγωγοί
εξαθλιώνονται και ο θεσμός της δουλείας παίρνει
τεράστιες διαστάσεις και η αμοιβή της ελεύθερης εργασίας
μειώνεται δραματικά Ο πλούτος συγκεντρώνεται σε ελάχιστα
χέρια
***
Άραγε τα περισσότερα εξ αυτών δεν τα βιώνουμε και σήμερα
και δεν τα ζήσαμε και στο πρόσφατο παρελθόν; Μήπως
ξεχάσαμε τον Κοκό; Το, λεφτά για την παιδεία και όχι
προίκα στην Σοφία; Την χούντα; Τις υποδοχές των αρχηγών
μας, ή την υποδοχή του σιδερένιου; το οκταετία, επταετία
κάτω η Νέα Δημοκρατία; Μήπως θυμάται κανείς τους
ανεκπλήρωτους σκοπούς του Πολυτεχνείου; ή το ότι για ένα
κωλόσπιτο θα πέσει η κυβέρνηση; Μήπως ξεχάσαμε τα μεγάλα
σκάνδαλα που ταλάνιζαν και ταλανίζουν την χώρα μας; Ναι
όλα αυτά καθώς και άλλα, απασχολούν την κοινή γνώμη και
τον λαό.
Άραγε τώρα με την παγκοσμιοποίηση δεν έχουν ανοίξει οι
αγορές; Ποιοι γίνονται πλούσιοι και δεν το γνωρίζω;
Πόσοι δούλοι έχουν μαζευτεί από τα πέρατα του κόσμου;
Και αυτοί οι δούλοι της εποχής του Επίκουρου τι
εθνικότητας ήταν και τι απέγιναν; Μήπως επαναπροωθήθηκαν
στις χώρες τους ή μήπως συγχωνεύτηκαν με τους Έλληνες;
Αυτά λοιπόν βλέπουμε και ζούμε εμείς οι αποδιοπομπαίοι
και ήμαστε σαν χαμένοι, και σαν εξωγήινοι.
Και άραγε τι θα μπορούσε να κάνει ένας Επίκουρος τότε,
αλλά και τώρα;
Θα μπορούσε να τα βάλει μ’ όλο αυτόν τον καλά
εξοπλισμένο μηχανισμό;
Να δημιουργούσε ακόμα έναν εμφύλιο σπαραγμό μέσα στους
τόσους που υπήρχαν εκείνη την εποχή; Ή να ξεσήκωνε την
νεολαία προκειμένου να εκτονωθεί σπάζοντας αδιακρίτως
και εφαρμόζοντας την τυφλή βία;
Όχι είπε, όπως το ίδιο θα έλεγε και σήμερα. Θα έλεγε
λοιπόν, όπως πολύ πιθανό να το είπε και τότε, τότε που
έφτιαξε τον κήπο. Ρε δεν πα να πνιγείτε εσείς και η
εξουσία σας, τα λεφτά σας και τα καράβια σας. Και θα
περιμένω εγώ για να ζήσω με τις τελεολογίες σας και την
δοτή ιστορική σας αναγκαιότητα;. Να κάνω αγώνα για τον
αγώνα;. Έτσι θα λύσω το υπαρξιακό μου πρόβλημα; Εδώ
λοιπόν και τώρα ευτυχία για το πικραμένο πόπολο. Εγώ θα
φτιάξω την δική μου κοινωνία. Μια αυτάρκη λιτή κοινωνία.
Θα φτιάξω εγώ και οι φίλοι μου την κοινωνία της
σωφροσύνης, της ελευθερίας, τη δικαιοσύνης, της ηδονής
καθώς και της εσωτερικής αναζήτησης με σκοπό την
αποδαιμονοποίηση των συνειδήσεων. Αποδαιμονοποίηση αν
δεχτούμε ως κατασκευασμένο από ύλη τον κόσμο μας και αν
δεν φοβόμαστε τον θάνατο.
Και σ’ αυτήν την κοινωνία- κοινόβιο, ούτε νόμοι θα
υπάρχουν, ούτε συντάγματα, ούτε συνδικαλισμός, ούτε
κυβέρνηση. Διότι θα είναι καμωμένη από φίλους και θα οι
ισχύουν οι άγραφοι κανόνες της φιλίας. Και θα ζει
λαθεμένα όποιος ανακατευθεί με την πολιτική. Γι’ αυτό
απαξίωσέ την και ζήσε απαρατήρητος μέσα σ’ αυτόν τον
κήπο. Μέσα σ’ αυτό το φιλικό περιβάλλον όπου μπορείς
ελεύθερα να αναπτύξεις και τις εσωτερικές σου ανησυχίες
και τις επιστημονικές σου αναζητήσεις. Και αν φτάσεις σ’
ένα ανώτερο επίπεδο τότε θα νοιώσεις την υπέρτατη ηδονή.
Την ηδονή αυτή που την ονόμασε καταστηματική. Δηλαδή θα
ζεις μακάρια χωρίς την παραμικρή ταραχή στην ψυχή σου
και χωρίς να υποφέρει το σώμα σου. Θα ζεις μακάριος σαν
τους Θεούς, ανάμεσα στους ανθρώπους.
***
Συμπέρασμα:
Όντως ο Επίκουρος είναι παιδί της Ιμπεριαλιστικής και
ολιγαρχικής Αθήνας. Αντέδρασε όμως με τον τρόπο του στα
σχέδια αυτά και μας άφησε την ανθρώπινη χωρίς άλλο
φιλοσοφία του. Φυσικά και δεν θα υπήρχε Επίκουρος εάν οι
θεσμοί λειτουργούσαν Δημοκρατικά Εάν υπήρχε η άμεση
κληρωτή Δημοκρατία του 5ου αιώνα. Διότι παρά
τα προβλήματά της, όλος ο κόσμος ήταν ευτυχισμένος. Όλος
ο κόσμος ήταν πολίτες και όχι οπαδοί ή μάζα.
Εδώ μας αναφέρει ο Θεοδωρίδης ότι «η στάση του Επίκουρου
απέναντι στο κράτος ορίζεται από την κοινωνική του θέση.
Η οικογένειά του είναι ξεπεσμένος κλάδος μεγάλου άλλοτε
αριστοκρατικού οίκου, που υποχρεώνεται από ανέχεια να
πάρει μέρος σε κληρουχία με άλλο φτωχόκοσμο. Φέρνει όμως
μέσα της ζωντανή την δημοκρατική παράδοση και με άγριο
πάθος καταδικάζει κάθε τι που έβλαψε τον δήμο,
αριστοκράτες, Σπαρτιάτες, Θηβαίους, τους Μακεδόνες και
τους πλουτοκράτες που συνεργάζονται μαζί τους και
κυβερνούν την πόλη. Αυτοί πρόδωσαν την Δημοκρατία ,
σώριασαν τις συμφορές στην πόλη, την ταπείνωσαν από το
αξίωμα της ηγεμόνισσας στην Ελλάδα….»
Από την άλλη αυτό που πυροδότησε τον Λαμιακό πόλεμο
πρακτικά ήταν η Σάμος. Και ο Περδίκκας απεκατέστησε του
Σαμίους μετά από 43 έτη νομής και κατοχής από τους
Αθηναίους. Έτσι τους έδωσε την ελευθερία τους και τις
περιουσίες τους πίσω.
Άσχετα όμως απ’ αυτά, ήταν καθήκον του Επίκουρου να πάει
στον Κολοφώνα για να δει τους γονείς του. Όμως θα πρέπει
να είχε βάλει σκοπό να ξαναεπιστρέψει στην Πατρώα Γη.
Πράγμα που το έκανε στα 35 του, όταν έκρινε ότι τα
πράγματα στην Αθήνα κάπως ομαλοποιήθηκαν. Έτσι με τις
οικονομίες του αγόρασε ένα σπίτι με κήπο και εγκατέστησε
εκεί την σχολή του. Φυσικά και με την συμπαράσταση των
φίλων του από την Μυτιλήνη και από την Λάμψακο που τον
είχαν ακολουθήσει. Ο αντιεξουσιαστής Επίκουρος
φιλοξενούσε χωρίς διακρίσεις και δούλους και γυναίκες
και εταίρες και νέους και γέρους και παιδιά μέσα στον
κήπο. Δεν υπήρχε υπακοή αλλά αναγνωριζόντουσαν όλοι ως
φίλοι οι οποίοι αλληλοβοηθούνταν . Ήταν δε απέναντι από
τα δημόσια αξιώματα
Οι μαθητές του πήγαιναν και στις άλλες πόλεις και
δημιουργούσαν και εκεί ανάλογους κήπους οι οποίοι
συνεργαζόντουσαν και μεταξύ τους και με τον Επίκουρο.
Και αυτό το βλέπουμε από την αλληλογραφία του Επίκουρου
που μας διασώθηκε.
Δηλαδή ο κήπος του Επίκουρου έπαιζε τον ρόλο μιας
χαλαρής ομοσπονδίας ελευθέρων ομάδων.
Βέβαια αργότερα ακολουθώντας προφανώς αυτήν την
οργανωτικότητα έφτιαξαν και οι χριστιανοί κοινόβια. Και
ο Σαούλ είχε αλληλογραφία με αυτά. Αλλά μέσα σ’ αυτά,
και ιεραρχία υπήρχε και ανελευθερία και τελεολογία. Επί
πλέον οι χριστιανοί στηρίζονταν μόνο στο συναίσθημα .
Δηλαδή στην αγάπη και στην ελπίδα για ένα αβέβαιο
παράδεισο. Όπως στην συντροφικότητα και στην προσμονή
περί αταξικής κοινωνίας στηρίζονται και οι σημερινοί
κομουνιστές. Και όχι στην λογική-συναίσθημα- επιθυμία
που χαρακτήριζε τα Επικούρεια κοινόβια. Και η επικράτηση
των χριστιανών και αργότερα των κομουνιστών έγκειται στο
γεγονός ότι ο άνθρωπός είναι πιο ευάλωτος όσον αφορά το
συναίσθημα. Ακόμα και η σημερινή κοινωνία μας στηρίζεται
όχι μόνο στο συναίσθημα, αλλά και στην ανάδειξη ενός
Φροϋδικού εξαναγκασμού αναδεικνύοντας σαν κυρίαρχο
χαρακτηριστικό της ανθρώπινης ψυχής, την επιθυμία
Το λάθε βιώσας του Επίκουρου και το ότι «ποτέ δεν
επιθύμησα να γίνω αρεστός στους πολλούς, γιατί δεν
κάθισα να μάθω τι αρέσει στους πολλούς και γιατί, τα όσα
ήξερα εγώ βρίσκονταν μακριά από την δική τους αντίληψη»
ίσως και να εξασφάλιζε για επτά αιώνες σε ανεκτικούς
καιρούς, και εξασφαλίζει και σήμερα που είναι ανάλογοι
καιροί, την νομιμότητα της φιλοσοφίας του και την
δημιουργία των κήπων. Γι’ αυτό αγαπητοί μου φίλοι δεν
βλέπω ως στόχο της Επικούρειας φιλοσοφίας την
σοσιαλδημοκρατία, αλλά ως προϋπόθεση, για την ανάδειξη
της διαφορετικότητάς μας.
Πηγές
α) Βικιπαίδεια.
β) Χ Θεοδωρίδης:
Επίκουρος ( Η αληθινή όψη του Αρχαίου Κόσμου.)
γ) Λουκρήτιος: Για την
φύση των πραγμάτων.
δ) Χ. Γιαπιτζάκης:
Επικουρείων Δόξαι.
ε) Δ. Σαραντάκος: Οι
αρχαίοι είχαν την πλάκα τους.
στ) Α. Κόντος: Η
Δημοκρατία ένα άγνωστο πολίτευμα.
