Ελληνικός Φιλοσοφικός λόγος
και παγκοσμιοποίηση
-Η ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ-
του ΒΑΪΟΥ Σ. ΦΙΛΟΥ, φιλολόγου
Στις αρχές τον 6ου π.Χ. αιώνα, όταν ο Θαλής ο Μιλήσιος πρώτος αυτός τράβηξε
το μανδύα τον μύθου και με αρματωσιά το φιλοσοφικό λόγο αναζήτησε να βρει
την πρώτη αρχή, την ουσία του κόσμου, καινούριοι ορίζοντες
ξανοίγονταν για την ιστορική πορεία της ανθρωπότητας.
Ξεκίνησε ένα υπέροχο και περιπετειώδες ταξίδι στον πολυδαίδαλο κόσμο της
ανθρώπινης σκέψης που συνεχίζεται μέχρι σήμερα, για είκοσι έξι περίπου
αιώνες με κάποια κενά μεσοδιαστήματα.
Πρωτοπόροι σ' αυτόν τον επικό αγώνα του ανθρώπινου νου, να ξεδιαλύνει τα
σκοτάδια της άγνοιας και να δώσει ορθολογικές απαντήσεις στα μεγάλα
ερωτήματα και τις απορίες που τον απασχολούσαν, υπήρξαν οι αρχαίοι Έλληνες
φιλόσοφοι.
Γίγαντες της σκέψης όπως: ο
Ηράκλειτος, ο Εμπεδοκλής, ο Δημόκριτος, ο
Αναξαγόρας, ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης, ο Επίκουρος κ.ά.
προσπάθησαν με διαυγή και σαφή ελληνικό φιλοσοφικό λόγο να
προσεγγίσουν την αληθινή πραγματικότητα, την ουσία του κόσμου, των όντων,
των πραγμάτων, των ανθρωπίνων σχέσεων, της πολιτείας, της κοινωνίας και του
νοήματος της ζωής.
Κάποιων από αυτούς ευτύχησαν να σωθούν ακέραια (ή και αποσπασματικά) τα έργα
τους κι ο φιλοσοφικός λόγος αυτών αποτελεί μέγα
«κτῆμα ἐς ἀεί»
και πολύτιμη κληρονομιά τόσο ημών των - καυχωμένων και βαυκαλιζομένων
πολλάκις - Νεοελλήνων όσο και ολόκληρης της πολιτισμένης ανθρωπότητας.
Από τα μέσα του 20ού - παρελθόντος πλέον - αιώνα και δώθε, μέχρι που
παρέδωσε τη σκυτάλη της χρονικής διαδοχής στον -επελθόντα ακάθεκτο ως
επιδρομέα - 21ο αιώνα, πολλές από τις «παλιές» αξίες, που
στήριξαν την ανθρωπότητα και την κράτησαν όρθια στον απέραντο και τρικυμιώδη
ωκεανό της ιστορικής διαδρομής, σωριάστηκαν σε ερείπια ως ξεπερασμένες, ως
περιττές και άχρηστες.
Ο καθαρός φιλοσοφικός λόγος του
Σωκράτη (που το 2001 ονομάστηκε «έτος Σωκράτη»
-στα λόγια από ό,τι φαίνεται- επειδή εορτάζονται τα
2.400 χρόνια από τη θανατική του καταδίκη), του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη
κ.ά., καθώς και των νεώτερων Ευρωπαίων φιλοσόφων, όπως: του
Ντεκάρτ,
του Έγελου, του Καντ, του Μαρξ, του Μπερξόν κ.ά., φαίνεται πως για
τους... «μεταμοντέρνους» ανθρώπους της λεγόμενης εποχής της παγκοσμιοποίησης,
της τεχνολογίας, του διαδικτύου και της «Αγοράς» δεν
σημαίνει πλέον τίποτε.
Έννοιες όπως: ανθρωπιά, ευαισθησία, αρετή, αυτοσεβασμός, αμοιβαιότητα,
αλληλεγγύη, αγάπη, στοργή, εντιμότητα, ειλικρίνεια, δικαιοσύνη και
ανιδιοτελής προσφορά φαίνονται για τους τεχνοκράτες απαρχαιωμένες, χωρίς
αντίκρυσμα, θεωρείται «ψώνιο» και «κορόιδο» - για να μη χρησιμοποιήσω τη «βδελυρή
και χαμερπή» λέξη - «κλειδί» για κάθε χαρακτηρισμό και κάθε προσφώνηση των
σημερινών «λεξιπενήτων» Νεοελλήνων- όποιος σέβεται ακόμη τον εαυτό του και
τους συνανθρώπους του και συνεχίζει (παρά το σώριασμα των πάντων γύρω του)
να παραμένει τίμιος και ακέραιος στις επαγγελματικές και κοινωνικές του
σχέσεις.
Άλλες αξίες και συμπεριφορές έχουν πλέον πέραση, όπως: το άπληστο κυνηγητό
του χρήματος, του κέρδους με κάθε μέσο, θεμιτό και αθέμιτο, η αυθαιρεσία
και η ασυδοσία των (οικονομικά και πολιτικά) ισχυρών, η ισοπέδωση και
απάνθρωπη εξόντωση των ανίσχυρων και αδυνάμων, όταν τους θεωρούν εμπόδιο
στην αχαλίνωτη «κούρσα» της κερδοσκοπίας και της κυριαρχίας. Σε έναν κόσμο
όπου κυριαρχεί ο νόμος της ζούγκλας, η ιδιοτέλεια και η διαφθορά και όπου
τα πάντα εκποιούνται και υπολογίζονται με βάση το οικονομικό κέρδος, οι
παλιές και δοκιμασμένες παναθρώπινες αξίες, που καλλιέργησε ο πολιτικός και
ηθικός φιλοσοφικός λόγος, δεν βρίσκουν πλέον πρόσφορο έδαφος να
ευδοκιμήσουν.
Σ’ αυτή τη ξέφρενη και ανεξέλεγκτη πορεία της υπερανάπτυξης, της
υπερεκμετάλλευσης και εξάντλησης των φυσικών πόρων του πλανήτη και του
αφανισμού του φυσικού περιβάλλοντος για κερδοσκοπικούς λόγους υπάρχει
υπέρβαση του μέτρου και των ορίων των φυσικών νόμων, υπάρχει «ύβρις» και η ύβρις επισύρει την
«Νέμεσιν». Γι’ αυτό η Τεχνολογία, για παράδειγμα, από ευλογία (λόγω της τεράστιας διευκόλυνσης που πρόσφερε
στη ζωή του ανθρώπου) κινδυνεύει να μεταβληθεί σε «μπούμερανγκ» και κατάρα
της ανθρωπότητας, λόγω της αλόγιστης και ανεξέλεγκτης χρήσης και
κατάχρησης. Κάθε νόμισμα έχει δύο όψεις. Από την ορθή και «έλλογο» χρήση
απορρέουν η αξία και η χρησιμότητα κάθε ανθρώπινου δημιουργήματος.
Αυτή την αυταπόδεικτη και απλοϊκή πρακτική αλήθεια αδυνατούν να συλλάβουν
και να κατανοήσουν οι άψυχοι ηλεκτρονικοί εγκέφαλοι - υπολογιστές, καθώς και
οι «ανεγκέφαλοι» τεχνοκράτες, που σκέφτονται και ενεργούν μηχανικά, ψυχρά,
χωρίς ανθρωπιά και ευαισθησία και στην «οθόνη του μυαλού» τους τα βλέπουν
όλα ως αριθμούς, ως οικονομικά μεγέθη. Όμως, όπως είχε πει χαριτολογώντας
στη δεκαετία του '60 αείμνηστος και αμίμητος Έλλην πολιτικός, «ευημερούν
οι αριθμοί αλλά πένονται και δυστυχούν οι άνθρωποι».
«Παγκοσμιοποίηση», «Χρηματιστήριο», «Αγορά», «διαδίκτυο», «διαφήμιση υλικών
αξιών», «καταναλωτισμός», «πλανητάρχες», είναι μερικά από τα εμβλήματα της
«νέας
εποχής». Τα ηλεκτρονικά και έντυπα Μ.Μ.Ε. (που ελέγχονται από μια μικρή
μειοψηφία οικονομικά και πολιτικά ισχυρών) βομβαρδίζουν επί 24ώρου βάσεως
τους τηλεθεατές και αναγνώστες με ένα σωρό από ετερόκλητες, άχρηστες,
«σαχλές» και εκμαυλιστικές εικόνες και «ειδήσεις», προκαλώντας τους σύγχυση
και αποχαύνωση. Μετέρχονται κάθε θεμιτό και αθέμιτο -δόλιο πολλές
φορές-μέσο για να αποκοιμίσουν τις μάζες, να πολτοποιήσουν και να
ευνουχίσουν τη σκέψη τους και στο τέλος να τους χειραγωγήσουν «καθάπερ
βοσκήματος».
Ιδού η κατάλληλη στιγμή να εμφανιστεί ένας νέος
Σωκράτης, που ως
«οίστρος», ως αλογόμυγα θα τσιμπήσει και θ' αφυπνίσει τους ανθρώπους από
το λήθαργο, όπου τους έρριξαν οι απανταχού της γης κρατούντες και
«δοκοῦντες
οἰκεῖν άπενθή πέργαμα», θα ταρακουνήσει τις ναρκωμένες συνειδήσεις
ώστε ν' αντιληφθούν τον κλοιό που τους ετοιμάζουν και ν' αντισταθούν.
Οι υγιείς ανθρώπινες συνειδήσεις, οι μπολιασμένες με τον
ελληνικό
φιλοσοφικό λόγο, αγανακτούν και εξεγείρονται με όλα αυτά τα εξωφρενικά
που διαπράττονται «χωρίς αιδώ, χωρίς περίσκεψιν».
Ο παραλογισμός και η παραφροσύνη των «πλανηταρχών» και των απανταχού
ισχυρών ονομάζονται «ζωτικά εθνικά συμφέροντα», ο γκαγκστερισμός και η
διεθνής τρομοκρατία χαρακτηρίζονται «ανθρωπιστική βοήθεια», ο βομβαρδισμός
και η εξόντωση αμάχων αντιφρονούντων βαφτίζονται «προστασία των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων (φαίνεται πως οι λέξεις έχουν χάσει πλέον το πραγματικό τους
νόημα). Κι όλα αυτά τα «κουφά» -κατά την «αργκό» των σημερινών νέων-
προβάλλονται και προπαγανδίζονται από τα πλανητικά και δορυφορικά Μ.Μ.Ε. Τα
φαντάσματα του παρελθόντος -20ού αιώνα-ξαναζωντάνεψαν. Ο «φασισμός», ο
«νεοναζισμός», και ο «μακαρθισμός» σε ενεργό δράση ανά την υφήλιο, για
την ηθική και φυσική εξόντωση κάθε αντιφρονούντα, είτε πρόκειται για
μεμονωμένα άτομα είτε για λαούς.
Το «διαδίκτυο» με τη σειρά του βομβαρδίζει νυχθημερόν τους χρήστες και
«ταξιδιώτες» του με πληθώρα «πληροφοριών» (ανεξέλεγκτων και απατηλών πολλές
φορές), που έτσι ατάκτως συσσωρευμένες και αντιφατικές προκαλούν σύγχυση
και παραπλανούν τους αδαείς «επισκέπτες» των «σάιτς».
Άραγε οι
πνευματικές ηγεσίες των λαών δεν αγανακτούν και δεν
εξεγείρονται με όλα αυτά που «τεκταίνονται» γύρω τους; Τόσο πολύ έχουν
«αλωθεί» από το «σύστημα» και έχουν παρωπίδες ή (όπως καταγγέλλει και ο Νόαμ Τσόμσκυ)
έχουν βολευτεί και απολαμβάνουν τις παχυλές οικονομικές
παροχές για τις υπηρεσίες τους προς τους κρατούντες;
Ποια αξία έχει
«πάσα επιστήμη χωριζόμενη της δικαιοσύνης καί της άλλης
αρετής»; Πώς εννοείται επιστήμων, πνευματικός άνθρωπος, «φιλοσόφων
νους», χωρίς ίχνος δικαιοσύνης και αρετής; Και δεν λογίζεται ο «τοιούτος επιστήμων», «πανούργος»
και ενσυνειδήτως «κακός και
φαύλος», όταν «χωρίς αιδώ» ανέχεται και βλέπει τους απανταχού
της γης κρατούντες και ισχυρούς να «εκπορνεύουν την αρετή» και να
σπέρνουν ολόγυρα την αδικία, τη δυστυχία και τον εξευτελισμό του ανθρώπινου
όντος;
Ιδού μερικά
σωκρατικά ερωτήματα που θα έθετε και ο αγράμματος (με
την πρακτική όμως λαϊκή σοφία προικισμένος) Μακρυγιάννης.
«Καιρός εστίν» ο ελληνικός φιλοσοφικός λόγος - ο οποίος στη
χώρα μας, δυστυχώς, συρρικνώθηκε εσκεμμένα - να ξαναπάρει τη θέση που του
αξίζει τόσο στην εκπαίδευση των νέων όσο και στην εν γένει παιδεία των
πολιτών, ώστε να σφυρηλατήσει πνευματικά τις συνειδήσεις και να
χαλυβδώσει τις ηθικές αντιστάσεις, προκειμένου ν' αντιμετωπισθεί ο
οδοστρωτήρας της λεγόμενης παγκοσμιοποίησης.
