"Εὐθάνατος θάνατος":
Το
"καλῶς θανεῖν"
στην αρχαία Ελλάδα
Αφροδίτη Α. Αβαγιανού
Ph.D.
Παν/μίου Ζυρίχης,
ιστορικός Αρχαίας Ελληνικής Θρησκείας
1.
"Εὐθανασία": Ο εννοιολογικός προσδιορισμός του όρου στην
αρχαιότητα.[1]
Ο θάνατος, ως ξεχωριστό
χαρακτηριστικό, αλλά και αδιαχώριστο από την ανθρώπινη φύση,
αποτελεί τη δεύτερη - και συμμετρικά ισοδύναμη με τη ζωή -
δύναμη του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού.
Ένα επιτάφιο επίγραμμα από την
Αυτοκρατορική Εποχή θέτει το αξίωμα ότι
"οὐ μόνον εἶναι τόν θάνατον θνητοῖς οὐ κακόν, ἀλλ’ ἀγαθόν",
για τους θνητούς ο θάνατος όχι μόνο δεν
είναι κακό, αλλά καλό.[2]
Ένα άτομο δεν μπορεί να ζει σε απομόνωση· εξαρτάται από την
κοινωνική ομάδα από την οποία προήλθε· έτσι, ο θάνατος του
ατόμου είναι αναπόσπαστο μέρος της κοινωνικής ζωής.
Ο κανονικός θάνατος, που
οφείλεται είτε σε φυσικές αιτίες είτε σε δολοφονία, είναι
αναπότρεπτος. Ένα παράδοξο είδος θανάτου είναι η αυτοκτονία. Η
αυτοκτονία ορίζεται ως θάνατος τραγικός, τον οποίον επιλέγουν
εκείνοι, που, πιεσμένοι από την ανάγκη, τους βρίσκει "ο
αβάσταχτος πόνος μιας αδιέξοδης δυστυχίας".[3]
Κανείς δεν έχει κανέναν έλεγχο πάνω στο θάνατο· η αυτοκτονία,
όμως, δίνει τη δυνατότητα στον αυτόχειρα να καθορίζει το χρόνο
του θανάτου του. Με την αυτοκτονία του κανείς τιμωρεί,
ανακουφίζει, δημιουργεί ή βάζει τέλος σε μίασμα, σώζει ή
καταστρέφει κοινότητες, διαφυλάσσει ή όχι το κύρος της
προσωπικότητάς του. Η αυτοκτονία δε λαβαίνει χώρα σε απομόνωση*
μάλλον απορρέει ευθέως από τη θέση, πραγματική ή υποθετική,
κάποιου στην κοινωνία. Όταν ένα σφάλμα διαταράσσει τους
κοινωνικούς κανόνες, τότε ακολουθεί η αυτοκτονία. Το σφάλμα
μπορεί να οφείλεται στην κοινωνία ή στο άτομο, αλλά σε κάθε
περίπτωση η αυτοκτονία το διορθώνει.[4]...(Λήψη
ολόκληρου του αρχείου)
[1]
Για μια πολύ γενική θεώρηση της έννοιας της Ευθανασίας
κατά την αρχαιότητα και στους νεότερους χρόνους μπορεί
κανείς να ανατρέξει στο άρθρο του
Joseph Vogt,
"EYTHANASIA
-
antik und modern",
Saeculum
33 (1) (1982): 68-73,
όπου και στη σελ. 68, σημ. 3 παρατίθεται μια γενική
βιβλιογραφία του θέματος. Η σημασία του όρου στη
σύγχρονη εποχή είναι αντικείμενο έρευνας στο δοκίμιό μου
του προγράμματος ΠΕΝΕΔ (βλ. σημ. 84).
[2]
IG, 11/
ΙΙΙ2,
3661,5- 6.
Βλ.
Walter Burkert,
Homo Necans (αγγλ.
έκδ.
Μπέρκλεϊ / Λος Άντζελες, Λονδίνο:
Univ.
of California Press,
1983): 295
για τη σημασία του "θανάτου" στα Μυστήρια.
[3]
Nicol Loraux,
Fagons tragiques de tuer une femme
(Hachette,
1985)·
ελλ. μτφ.:
Βίαιοι θάνατοι γυναικών στην τραγωδία,
Αγγ. Ροβάτσου,
(Αθήνα:
εκδ.
Αλεξάνδρεια,
1995): 47.
[4]
Elise
Ρ.
Garrison,
Groaning Tears. Ethical and dramatic aspects of suicide
in Greek Tragedy, Mnemosyne, Suppl.,
τόμ.
147 (Λάϊντεν/
N. Topκη/
Κολωνία:
έκδ.
E.
J.
Brill,
1995): 178- 179.
Κατά την
Garrison,
αφορούν τους τραγικούς χαρακτήρες που αυτοκτονούν, αλλά
βρίσκουν εφαρμογή σε κάθε περίπτωση αυτοκτονίας.
|
